ΤΟΥ ΠΑΣΧΑΛΗ ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Πάγιο αίτημα των αποδήμων Ελλήνων πολιτών τα τελευταία 30 χρόνια είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος στις ελληνικές εθνικές εκλογές, από την εκάστοτε χώρα διαμονής των. Παρόλο που όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα (αλλά παράλληλα βάσει του νόμου και την υποχρέωση) συμμετοχής στις εθνικές εκλογές, στην πράξη αυτό είναι αδύνατον να υλοποιηθεί από τους εκτός επικρατείας πολίτες (εκτός βεβαίως αν μεταβούν αυτοπροσώπως στην Ελλάδα για να ψηφίσουν).
Είναι δε γνωστό σε όλους ότι ελάχιστοι απόδημοι Έλληνες πολίτες (στην πλειονότητά τους από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχουν τη δυνατότητα να μεταβούν στην Ελλάδα για να ψηφίσουν, και αυτό με ιδιαίτερο κόστος. Συχνά δε γίνονται αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης των κατά τόπους κομματικών οργανώσεων που οργανώνουν - διαθέτουν αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό φθηνά μεταφορικά μέσα (charters, μπλοκάρισμα θέσεων στην Ολυμπιακή, κ.λπ.)[1]. Είναι δε προφανές ότι για τους εκτός Ευρώπης διαμένοντες μονίμως Έλληνες πολίτες, η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές είναι πρακτικά αδύνατη και απαγορευτική (λόγω κόστους, χρόνου και αποστάσεων).
Αντίστοιχη πρακτική στις χώρες της ΕΕ
Σήμερα όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν στους απόδημους πολίτες των έμπρακτα το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές βουλευτικές εκλογές. Οι απόδημοι των αυτοί ψηφίζουν είτε με την μέθοδο της επιστολικής ψήφου (που αποτελεί και την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη πρακτική), είτε σε εκλογικά τμήματα που οργανώνονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενικές αρχές (όπου και εφόσον υπάρχει σημαντική παρουσία αποδήμων), είτε με συνδυασμό των δύο αυτών μεθόδων. Επιπλέον, ορισμένες χώρες μελετούν ή παρέχουν τη δυνατότητα χρήσεως της ηλεκτρονικής ψήφου. Να επισημανθεί επίσης ότι επιπλέον ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει την εκλογή και εκπροσώπων των αποδήμων πολιτών τους στα εθνικά τους Κοινοβούλια (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία) ή στη Γερουσία (Γαλλία, Ιταλία).
Συνταγματικό - Νομικό πλαίσιο.
Το δικαίωμα συμμετοχής των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι συνταγματικώς κατοχυρωμένο ήδη από το προηγούμενο σύνταγμα της χώρας. Επιπλέον, στην τελευταία αναθεώρηση του συντάγματος, στο αντίστοιχο άρθρο (άρθρο 51 παράγραφος 4) προστέθηκε και επεξήγηση του πιθανού τρόπου άσκησης αυτού του συνταγματικού δικαιώματος (επιστολική ψήφος). Συγκεκριμένα:
Άρθρο 51 παράγραφος 4: «Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια.»
Είναι προφανές ότι το μόνο που απομένει για την υλοποίηση της συνταγματικής αυτής επιταγής είναι η σύνταξη από την κυβέρνηση και προώθηση για ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο του σχετικού εκτελεστικού νόμου.
Τόσο δε ο πρωθυπουργός της χώρας Κώστας Καραμανλής όσο και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου στη ομιλία τους στο τελευταίο συνέδριο του ΣΑΕ στη Θεσσαλονίκη (Δεκέμβριος 2006) επανέλαβαν την δέσμευσή τους ότι από τις μεθεπόμενες εκλογές οι απόδημοι Έλληνες θα συμμετέχουν κανονικά στις εθνικές εκλογές. Τη συμμετοχή των αποδήμων Ελλήνων πολιτών στις εθνικές εκλογές στηρίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ και ο ΛΑΟΣ. Η πολιτική αυτή βούληση εκφράσθηκε κατ' επανάληψη όλο το προεκλογικό διάστημα τόσο από την ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ. Η ΝΔ μάλιστα παρουσίασε στην διακομματική επιτροπή της Βουλής τον Απρίλιο του 2007 ένα σχετικό σχέδιο νόμου για συζήτηση (το οποίο όμως μετά την σχετική συζήτηση δεν κατέθεσε στην ολομέλεια). Ένα δεύτερο σχέδιο νόμου (Σεπτεμβριος 2008) έχει προετοιμαστεί στο Υπουργεί Εσωτερικών αλλά δεν έχει ακόμη μοιραστεί στα κόμματα και την ομογένεια.
Το παρόν άρθρο αναλύει την υπάρχουσα κατάσταση και προτείνει τον/ους τρόπο/ους υλοποίησης και εφαρμογής της συνταγματικής αυτής επιταγής.
Έννοια του απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου.
Απαραίτητη προϋπόθεση πριν την έναρξη οποιασδήποτε νομοθετικής διαδικασίας είναι να ορισθεί η έννοια του απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές παρεξηγήσεις ή διαστρεβλώσεις της εφαρμογής του νόμου. Απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος μπορεί να θεωρηθεί κάθε Έλληνας πολίτης (κάτοχος ελληνικού διαβατηρίου) ο οποίος έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα και διαμένει μόνιμα και για μακρό χρονικό διάστημα εκτός της ελληνικής επικράτειας[2]. Είναι προφανές ότι το χρονικό αυτό διάστημα θα πρέπει να οριστεί στο συγκεκριμένο νόμο[3], ο οποίος θα ορίζει επίσης την μεθοδολογία - διαδικασία βάσει της οποίας κάποιος αποκτά αυτό το δικαίωμα (π.χ. εγγραφή στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες, τι γίνεται με τους φοιτητές, με ναυτικούς που αποδεδειγμένα ταξιδεύουν στο εξωτερικό, κ.λπ.).
Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των εν δυνάμει Ελλήνων αποδήμων ψηφοφόρων (αυτών οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα) και των πραγματικών ψηφοφόρων δηλ. αυτών που θα κάνουν τελικά χρήση του εκλογικού δικαιώματος. Είναι προφανές ότι ο αριθμός των θεωρητικά εν δυνάμει ψηφοφόρων34.113,25.546. Το εκλογικό αποτέλεσμα δε (% των κομμάτων) ελάχιστα διέφερε από αυτό της ελληνικής επικράτειας. είναι κατά πολύ μεγαλύτερος των πραγματικών ψηφοφόρων, εφόσον για τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία απαιτείται αφενός η εγγραφή στους αντίστοιχους εκλογικούς καταλόγους, αφετέρου δε η έμπρακτη συμμετοχή στις εκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις τελευταίες ευρωεκλογές, από τις εκτιμώμενες αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει αποδήμων Ελλήνων ψηφοφόρων στον χώρο της ΕΕ, ενεγράφησαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους (που καταρτίστηκαν ειδικά για τον σκοπό αυτό στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες) μόνο από τους οποίους τελικά ψήφισαν μόνο
Παράλληλα, ο φόβος που κατά διαστήματα στο παρελθόν έχει εκφρασθεί ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες (ή εκατομμύρια !!!) εν δυνάμει αποδήμων ψηφοφόρων μπορούν να αλλοιώσουν το εκλογικό αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της Ελλάδας δεν ευσταθεί. Αφενός μεν διότι είναι βέβαιο ότι μόνο ένα μέρος αυτών θα ψηφίσει τελικά[4] (εφόσον του δοθεί εμπράκτως η δυνατότητα), αφετέρου δε ο τρόπος συμμετοχής (βλ. κατωτέρω) μπορεί να διασφαλίσει τη διατήρηση των πολιτικών ισορροπιών.
ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ
Αναλύοντας την όλη διαδικασία είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν τα εξής σημεία:
1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις.
2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.
3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι Έλληνες.
4. Με ποια διαδικασία.
1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις
Βάσει του ελληνικού συντάγματος δικαίωμα συμμετοχής στις ελληνικές εκλογές έχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες οι έχοντες πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμμετοχή είναι η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους του κράτους (και στα δημοτολόγια της περιοχής καταγωγής των). Για τους Έλληνες πολίτες εντός της ελληνικής επικράτειας η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους μπορεί να γίνει σήμερα είτε με αυτοπρόσωπη παρουσία, είτε μέσω του Διαδικτύου στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών (ή βεβαίως μέσω αλληλογραφίας με την αποστολή όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών).
Όμως για τους απόδημους Έλληνες πολίτες ψηφοφόρους τόσο για λόγους άπλετης εκλογικής διαφάνειας όσο και για πρακτικούς / οργανωτικούς λόγους, είναι σκόπιμο και απαραίτητο να δημιουργηθούν ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι αποδήμων. Έτσι, οι απόδημοι Έλληνες πολίτες που πληρούν τις προϋποθέσεις και επιθυμούν να ψηφίσουν στις βουλευτικές εκλογές της Ελλάδας από τη χώρα διαμονής τους θα πρέπει να εγγραφούν επιπροσθέτως στους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους για τους Έλληνες του εξωτερικού (που θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικά για αυτό τον σκοπό). Οι ειδικοί κατάλογοι αυτοί θα επιτρέπουν αφενός τη διασταύρωση των στοιχείων (αποφυγή διπλοψηφίας), αφετέρου δε θα αποτελούν τη βάση για την ειδική εκλογική διαδικασία. Μετά την ολοκλήρωση της επαλήθευσης των στοιχείων τους, οι απόδημοι θα παραλαμβάνουν τον ειδικό εκλογικό τους αριθμό.
Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι τέτοιοι παρεμφερείς και σε περισσότερο περιορισμένη κλίμακα κατάλογοι έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί για τις δύο τελευταίες ευρωεκλογές (άρα η σχετική εμπειρία υπάρχει, παραμένει μόνο να επεκταθεί και στις άλλες χώρες εκτός ΕΕ). Η εγγραφή αυτή γίνεται από τους ενδιαφερομένους μέχρι σήμερα στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες της ΕΕ (οι οποίες ακολούθως προωθούν τα στοιχεία στο Υπουργείο Εσωτερικών) ή κατευθείαν στον ειδικό διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Εσωτερικών.
Στο μέλλον, και για να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους απόδημους οπουδήποτε και αν βρίσκονται στον κόσμο να ψηφίσουν, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται παράλληλα απευθείας εγγραφή μέσω του Διαδικτύου (και με ειδικό έντυπο εγγραφής στο Διαδίκτυο) στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών. Οι εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους των αποδήμων Ελλήνων θα είναι πρέπει να είναι δυνατή έως και 4 μήνες πριν τις εκλογές (για να υπάρχει χρόνος επεξεργασίας και επαλήθευσης των δηλωθέντων στοιχείων). Στη συνέχεια το Υπουργείο Εσωτερικών, μετά την συγκέντρωση και επαλήθευση των συγκεντρωθέντων στοιχείων, δημοσιεύει και κοινοποιεί τους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους (τουλάχιστον ένα μήνα πριν τις εκλογές).
Έτσι, κάθε εγγεγραμμένος ψηφοφόρος θα μπορεί μπαίνοντας στον κόμβο του Υπουργείου να βλέπει τον αριθμό του εκλογικού του μητρώου και ενδεχομένως τον ειδικό του αριθμό ως ψηφοφόρου του εξωτερικού. Ο κόμβος του Υπουργείου Εσωτερικών θα πρέπει να διαθέτει τη δυνατότητα παλίνδρομης επικοινωνίας έτσι ώστε ο ψηφοφόρος να μπορεί π.χ. να ανανεώνει τα σχετικά προσωπικά του στοιχεία (διεύθυνση, κ.λπ.). Παράλληλα μπορεί να επιβεβαιώνει άλλες πληροφορίες (όπως π.χ. σε ποια χώρα ή περιφέρεια ψηφίζει, κ.λπ.). Να παρατηρήσουμε ότι η αντίστοιχη τεχνογνωσία υπάρχει ήδη και χρησιμοποιείται για τις φορολογικές δηλώσεις μέσω του Διαδικτύου.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι επιπλέον η μέθοδος αυτή θα επιτρέψει στην Ελληνική Πολιτεία να διαπιστώσει και καταγράψει για πρώτη φορά τον αριθμό των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού ενδιαφερομένων να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές (και μάλιστα τη διανομή τους ανά ήπειρο και χώρα). Η απογραφή αυτή θα διευκολύνει επίσης τη δίκαιη κατανομή των βουλευτικών εδρών του ειδικού ποσοστού αποδήμων βουλευτών ανά εκλογική περιφέρεια εξωτερικού (αν και εφόσον κάτι τέτοιο αποφασιστεί).
2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.
Δεδομένου ότι οι μέχρι τώρα αντιρρήσεις, αντιστάσεις στη συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές βασίζονται στον ισχυρισμό ότι η ψήφος των αποδήμων μπορεί να αλλοιώσει το εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστεί εκ των προτέρων ότι αυτό δεν αληθεύει, διότι εξαρτάται αποκλειστικά από το πώς και για ποιον ψηφίζουν οι απόδημοι.
Αν η ψήφος των αποδήμων αναμειχθεί και ενσωματωθεί με την ψήφο των εντός επικρατείας ψηφοφόρων, είναι ιδιαίτερα εύκολο το οποιοδήποτε εκλογικό αποτέλεσμα να χρεωθεί στους απόδημους από όλα τα κόμματα, δεδομένου ότι η ψήφος τους «χάνεται» και εξαφανίζεται στο γενικό σύνολο. Αυτό ήταν το πρώτο μοντέλο να παρουσιάστηκε από την ελληνική κυβέρνηση με το σχετικό προσχέδιο νόμου (Απρίλιος 2006). Όμως είναι προφανές ότι ένα τέτοιο μοντέλο είναι ανεπιθύμητο από τους απόδημους διότι δεν διαφαίνεται καθαρά η πολιτική τους βούληση και δεν εξασφαλίζεται μια καθαρή και ουσιαστική αντιπροσώπευσή τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Παράλληλα, μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για «αδιαφανή πολιτικά παιχνίδια» δεδομένου ότι μπορεί να αλλάζει (με τη δικαιολογία των αποδήμων ψηφοφόρων) ο αριθμός των βουλευτικών εδρών ανά περιφέρεια κατά το δοκούν. Επιπλέον, είναι αδύνατον πρακτικά να υλοποιηθεί λαμβάνοντας υπ' όψη των αριθμό των εκλογικών περιφερειών στην Ελλάδα, τον αριθμό των κομμάτων, τον αριθμό των υποψηφίων, κ.λπ. Πόσο μάλλον αν χρησιμοποιηθούν μόνο εκλογικά τμήματα στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες (υπολογίστε μόνο τον αριθμό των αναγκαίων ψηφοδελτίων κατά τμήμα...)[5].
Αν επιθυμούμε ένα μοντέλο που θα διασφαλίζει αφενός την ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή αλλά και θα εκφράζει διάφανα την πολιτική τους βούληση, τότε θα πρέπει να διαχωρίσουμε την ψήφο τους από αυτή της ελληνικής επικράτειας, δημιουργώντας ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες αποκλειστικά για τους απόδημους Έλληνες (π.χ. Ευρώπης, Αμερικής, Ασίας, Αφρικής και Ωκεανίας). Οι απόδημοι Έλληνες θα ψηφίζουν αποκλειστικά γι' αυτές και θα εκλέγουν με την ψήφο τους ένα συγκεκριμένο αριθμό «αποδήμων» βουλευτών στην Ελληνική Βουλή (κατά το μοντέλο των Κροατών, Πορτογάλων, Ιταλών[6]). Να επισημάνουμε ότι η δημιουργία επιπλέον εκλογικών περιφερειών είναι θέμα αλλαγής του εκλογικού νόμου και όχι του συντάγματος καθόσον το σχετικό άρθρο 54 (Εκλογικό σύστημα, εκλογικές περιφέρειες, βουλευτές επικρατείας) ορίζει:
1. Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών.
Παρόλο που η δημιουργία νέων εκλογικών περιφερειών δεν απαιτεί συνταγματική αλλαγή και μπορεί εφόσον ψηφιστεί να ισχύσει από τις επόμενες εκλογές (δεδομένου ότι εξ ορισμού για να υλοποιηθεί ο νόμος για την ψήφο των αποδήμων απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των βουλευτών), η τυχόν δημιουργία τους μπορεί να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην ανακατανομή των βουλευτικών εδρών, καθόσον βάσει της δεύτερης παραγράφου του ιδίου άρθρου του συντάγματος ορίζεται ότι:
2. O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.
Έτσι, αν για παράδειγμα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους για τους απόδημους ψηφοφόρους εγγραφούν π.χ. 1.000.000 άτομα, τότε βάσει της ανωτέρω συνταγματικής επιταγής θα δικαιούνται έναν ιδιαίτερα αυξημένο αριθμό βουλευτών[7]. Και αυτό, παρ' όλες τις αλλαγές/μεταβολές που θα δημιουργηθούν στους υφιστάμενους εκλογικούς καταλόγους λόγω της διαγραφής απ' αυτούς (για να μην υπάρχει διπλοεγγραφή) των εγγεγραμμένων στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού. Είναι προφανές ότι η λύση αυτή, παρόλο που είναι επιθυμητή και συνταγματικά σωστή δεν είναι άμεσα εφαρμόσιμη. Για να υλοποιηθεί είναι ανάγκη να αλλάξει η 2η παράγραφος του άρθρου 24 και να προστεθεί ειδική διάταξη που θα διευκρινίζει π.χ. ότι για τις τυχόν εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού ισχύει διαφορετικός τρόπος καθορισμού των εκλεγόμενων βουλευτών.
Έτσι μέχρι στιγμής (και χωρίς συνταγματική αλλαγή) η μόνη άμεσα υλοποιήσιμη και πρακτική λύση της αντιπροσώπευσης των εκτός ελληνικής επικράτειας Ελλήνων πολιτών στις εθνικές εκλογές είναι το ψηφοδέλτιο επικρατείας. Στην σχετική λογική φαίνεται να κινείται και το δεύτερο προσχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών (Σεπ. 2008) μετά τις πρώτες αντιδράσεις και παρατηρήσεις στο πρώτο νομοσχέδιο των κομμάτων της αντιπολίτευσης και της ομογένειας.
3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι.
Ως γνωστόν ο συνολικός αριθμός των βουλευτών στην Ελληνική Βουλή είναι 300. Το σύνταγμα ορίζει (άρθρο 54 παράγραφος 3) ότι:
"Μέρος της Bουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει".
Βάσει λοιπόν του συντάγματος ο μέγιστος αριθμός βουλευτών επικρατείας δεν μπορεί να υπερβεί τους δεκαπέντε (15). Ο σημερινός εκλογικός νόμος ορίζει τους βουλευτές επικρατείας σε δώδεκα (12). Στην κατηγορία αυτή των βουλευτών επικρατείας θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι «απόδημοι» βουλευτές. Στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν οι ακόλουθες δυνατότητες:
1. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας αυξάνεται στο μέγιστο (15) και εξ αυτών ένας αριθμός (π.χ. 5-7) εκλέγονται στην εκλογική(-ές) περιφέρεια(-ες) του εξωτερικού. Ο συνολικός αριθμός βουλευτών παραμένει 300, αλλά γίνονται ανάλογες αναπροσαρμογές στις υπάρχουσες εκλογικές περιφέρειες (καθόσον μειώνονται κατά 3 οι κανονικές βουλευτικές έδρες). Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα αυτή η λύση να αντιμετωπιστεί με δυσπιστία αν όχι με εχθρότητα από τους υπάρχοντες σήμερα βουλευτές (άρα να καταψηφιστεί) δεδομένου ότι μειώνει τις υπάρχουσες δυνατότητες εκλογής των στις περιφέρειες που εξαναγκαστικά θα γίνουν περικοπές βουλευτικών εδρών. Όμως μπορεί εύκολα να λυθεί με ομοφωνία κυρίως μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων. Είναι καθαρά θέμα πολιτικής βούλησης.
2. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας παραμένει ως έχει, αλλά μέρος αυτών (π.χ. 5 από τους 12) εκλέγονται από τους απόδημους. Αυτή είναι η πλέον ρεαλιστική προς στιγμήν λύση δεδομένου ότι δεν μειώνει τις υπάρχουσες βουλευτικές έδρες (άρα και τις πιθανότητες επανεκλογής των παρόντων βουλευτών) και απαιτεί μόνο τη συναίνεση των μεγάλων κομμάτων για να ψηφιστεί. Είναι σημαντικό ότι οι υποψήφιοι απόδημοι θα πρέπει να τοποθετούνται στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας σεεκλόγιμες θέσεις άλλως η τοποθέτηση τους στο ψηφοδέλτιο είναι απλά ψηφοθηρική.
Να σημειωθεί ότι με τον τρόπο αυτό αντικρούονται οι οποιεσδήποτε αντιρρήσεις αυτών που ισχυρίζονται ότι οι απόδημοι δεν πρέπει να ψηφίζουν γιατί ο σημαντικός όγκος των καινούργιων αυτών ψηφοφόρων (μερικές εκατοντάδες χιλιάδες) μπορεί να αλλοιώσει σοβαρά το εκλογικό αποτέλεσμα!!! Επιπλέον ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες που ζουν μακριά από την ελληνική πραγματικότητα (και δεν βιώνουν την καθημερινότητά της) δεν θα πρέπει να συναποφασίζουν με τους εντός επικρατείας ψηφοφόρους. Ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος διότι οι απόδημοι σήμερα έχουν συχνά πάρα πολύ καλή εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας δεδομένου ότι υπάρχουν πλέον οι δυνατότητες άμεσης επαφής με την Ελλάδα (δορυφορική τηλεόραση, Διαδίκτυο, ομογενειακά ΜΜΕ, ηλεκτρονικές εφημερίδες, κ.λπ.). Επιπλέον πάρα πολλοί απ' αυτούς έχουν άμεσα συμφέροντα στην Ελλάδα (ιδιοκτησίες, επιχειρήσεις, κ.λπ.). Ψηφίζοντας οι απόδημοι Έλληνες για ένα συγκεκριμένο αριθμό αποδήμων βουλευτών, αφενός δεν υπάρχει κίνδυνος αλλαγής του εκλογικού αποτελέσματος, αφετέρου η σχέση αριθμού ψηφοφόρων και εκλεγομένων απ' αυτούς βουλευτές (εκλογικό μέτρο) είναι διαφορετικό απ' αυτό της Ελλάδος, «αποδυναμώνοντας» τη δύναμη της ψήφου των.
Για την καλύτερη εκπροσώπησή τους οι απόδημοι ψηφοφόροι θα πρέπει να ψηφίζουν υποψηφίους που περιλαμβάνονται σε ειδικά ψηφοδέλτια που καταρτίζουν τα κόμματα. Τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να καταρτίζουν τις λίστες τους με προσωπικότητες από τον χώρο των αποδήμων (κατά προτίμηση) ή και της Ελλάδας. Είναι προφανές ότι οι υποψήφιοι αυτοί θα πρέπει να έχουν σαφή και αναγνωρισμένη παρουσία / συμμετοχή / εμπλοκή στον απόδημο Ελληνισμό (άρα θα λειτουργούν και θετικά στην προσέλκυση ψήφων για το εκάστοτε κόμμα που τους επιλέγει - προτείνει). Οι ψηφοφόροι θα μπορούν να ψηφίζουν σε συνδυασμό: είτε ψηφίζοντας απλώς τη λίστα (οπότε η ψήφος πηγαίνει στο κόμμα), είτε δίδοντας σταυρό προτίμησης στο(στα) πρόσωπο(-α) του(των) υποψηφίου(-ων)[8].
Θα πρέπει παράλληλα να ληφθεί μέριμνα για τη δυνατότητα ανεξάρτητων υποψηφίων ή συνδυασμών που δεν επιθυμούν πιθανώς να συμπεριληφθούν σε κανένα από τα υφιστάμενα ελληνικά κόμματα.
Η μέθοδος αυτή διασφαλίζει αφενός την πραγματική και ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή, αφετέρου δίνει την δυνατότητα στους απόδημους Έλληνες από τις διάφορες εκλογικές περιφέρειες αποδήμων που γνωρίζουν καλύτερα τα επί μέρους θέματα και προβλήματα, να αντιπροσωπευθούν αναλογικά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
4. Τρόπος ψηφοφορίας
Ο πρακτικότερος και ευκολότερος τρόπος ψηφοφορίας για τους απόδημους Έλληνες είναι η επιστολική ψήφος. Άλλωστε είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη μέθοδος στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες[9] αλλά και στις ΗΠΑ.
Το μοντέλο της δημιουργίας ειδικών εκλογικών τμημάτων (στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες) στο εξωτερικό το οποίο προτείνεται στο σχετικό νομοσχέδιο που παρουσίασε τον Απρίλιο του 2007 η κυβέρνηση και εν μέρει χρησιμοποιήθηκε στις ευρωεκλογές είναι αδύνατον να εφαρμοστεί σε παγκόσμια κλίμακα. Τόσο διότι ο ελληνισμός είναι διάσπαρτος (ΗΠΑ, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Λατινική Αμερική, Αφρική, κ.λπ.) και η μετάβαση των ψηφοφόρων σε εκλογικό τμήμα είναι αποτρεπτική ή αδύνατη λόγω των μεγάλων αποστάσεων, όσο και λόγω των πρακτικών προβλημάτων υλοποίησής του[10]. Ο αριθμός των απαιτούμενων εκλογικών τμημάτων είναι απαγορευτικός (ακόμη και αν το μέγεθος τους προβλέπεται διπλάσιο απ' αυτό της Ελλάδας που είναι 800 ψηφοφόροι/τμήμα). Παράλληλα, αν υποθέσουμε ότι κάθε ψηφοφόρος ψηφίζει όπως ακριβώς και στην Ελλάδα (δηλαδή για την εκλογική του περιφέρεια), έχει διανοηθεί κανείς πόσα συνολικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να σταλούν και να υπάρχουν σε κάθε ειδικό εκλογικό τμήμα στο εξωτερικό δεδομένου του αριθμού των περιφερειών και του αριθμού των κομμάτων; Μια απλή αριθμητική πράξη αποδεικνύει το αδιανόητο του οποιουδήποτε τέτοιου εγχειρήματος. Και να μην αναφερθούμε στο οργανωτικό εγχείρημα κατά την ημέρα της ψηφοφορίας, αλλά και στο κόστος μιας τέτοιας οργάνωσης...
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η δυνατότητα συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία όλων των αποδήμων Ελλήνων οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Άλλως η συνταγματική επιταγή υλοποιείται επιλεκτικά μόνο για τους απόδημους που τυγχάνει να κατοικούν σε περιοχές κοντά σε ελληνική πρεσβεία ή προξενείο. Για παράδειγμα πώς θα ψηφίσουν οι Έλληνες που τυγχάνει να κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές της Σουηδίας, της Αργεντινής ή ακόμα σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής ή του Καναδά;
Η θεσμοθέτηση της ψηφοφορίας των αποδήμων μόνο με κάλπη αποτελεί συνταγματική παραβίαση της ισότητας των πολιτών έναντι της πολιτείας. Είναι λοιπόν προφανές ότι η μόνη μέθοδος υλοποίησης είναι η επιστολική ψήφος (πέραν της ηλεκτρονικής ψήφου μέσω του Διαδικτύου, βλέπε κατωτέρω).
Η μέθοδος της επιστολικής ψήφου μπορεί να εφαρμοσθεί ως ακολούθως:
Ο απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος που έχει καταγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους θα λαμβάνει (τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από την ημέρα των εκλογών) ταχυδρομικώς, στη μόνιμη διεύθυνση κατοικίας του στο εξωτερικό που δήλωσε κατά την εγγραφή του, ένα φάκελο αποσταλμένο από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας. Ο φάκελος αυτός εμπεριέχει τρεις μικρότερους φακέλους μαζί με τον αντίστοιχο αριθμό ειδικών ψηφοδελτίων. Είναι προφανές ότι τα ειδικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος πριν την ημέρα των εκλογών (τουλάχιστον 1 μήνα) για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως στους ψηφοφόρους.
Ο απόδημος ψηφοφόρος αφού συμπληρώσει το ειδικό ψηφοδέλτιο[11], το βάζει κλείνοντάς το στο μικρότερο φάκελο. Ο φάκελος αυτός δεν έχει ουδεμία ένδειξη (είναι πανομοιότυπος με αυτούς που χρησιμοποιούνται στις εθνικές εκλογές). Τοποθετεί ακολούθως τον μικρό αυτό φάκελο σε ένα μεγαλύτερο ο οποίος έχει προτυπωμένο στο εξωτερικό του τον αριθμό του από το ειδικό εκλογικό μητρώο και τον σφραγίζει[12].
Στη συνέχεια ο δεύτερος αυτός φάκελος τοποθετείται στον τρίτο φάκελο ο οποίος αποστέλλεται με συστημένη και επείγουσα επιστολή σε συγκεκριμένη προτυπωμένη στον φάκελο διεύθυνση στην Ελλάδα (Υπουργείο Εσωτερικών).
Ο αφιχθείς στην Ελλάδα φάκελος ανοίγεται παρουσία ειδικής εφορευτικής επιτροπής η οποία βεβαιώνει ότι ο δεύτερος εσωτερικός φάκελος δεν έχει παραβιασθεί και ταυτοχρόνως καταγράφει στον ειδικό κατάλογο τον ειδικό εκλογικό αριθμό μητρώου που αναγράφεται στην εξωτερική πλευρά του δευτέρου φακέλου. Ο φέρων τον αντίστοιχο αριθμό απόδημος ψηφοφόρος θεωρείται πλέον ψηφίσας. Στη συνέχεια ανοίγεται ο δεύτερος φάκελος και τοποθετείται ο τρίτος και χωρίς ένδειξη σφραγισμένος φάκελος (που περιέχει το ψηφοδέλτιο) σε ειδική κάλπη.
Η ειδική αυτή κάλπη ανοίγεται παρουσία εκλογικού αντιπροσώπου και εφορευτικής επιτροπής την ημέρα των εκλογών μετά τη λήξη της ψηφοφορίας και γίνεται η καταμέτρηση των ψήφων των αποδήμων.
Είναι προφανές ότι η ανωτέρω μέθοδος της επιστολικής ψήφου διασφαλίζει:
1. Τη δυνατότητα σε όλους τους απόδημους Έλληνες πολίτες που επιθυμούν και δικαιούνται να ψηφίσουν, να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.
2. Τη διαφάνεια και το απόρρητο της ψηφοφορίας.
3. Τη δυνατότητα εκπροσώπησης των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή κατ' αναλογία του αντίστοιχου εκλογικού σώματος.
4. Την αξιοπρεπή και αποδοτική συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές.
Παράλληλα μέσω της ανωτέρω διαδικασίας πραγματοποιείται για πρώτη φορά μια ακριβής και ουσιαστική χαρτογράφηση και απογραφή του ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο παρέχοντας τη δυνατότητα στην Ελληνική Πολιτεία να έχει τα απαραίτητα στοιχεία για την διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας και ουσιαστικής πολιτικής αποδήμων.
Εναλλακτική πρόταση - ηλεκτρονική ψήφος
Μια περισσότερο «προχωρημένη» πρόταση υλοποίησης του δικαιώματος ψήφου και της συνταγματικής επιταγής θα μπορούσε να είναι η ηλεκτρονική ψήφος. Οι τεχνικοί τρόποι διασφάλισης της ηλεκτρονικής μεταβίβασης πληροφοριών (άρα και ψήφου) υπάρχουν σήμερα και χρησιμοποιούνται ευρέως στις διατραπεζικές αλλά και άλλες συναλλαγές στο Διαδίκτυο (tokens, special codes, κ.λπ.). Στην Ελλάδα, το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχει ήδη σειρά σχετικών μελετών. Να επισημανθεί ότι ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμόσει με επιτυχία αυτή τη μέθοδο (η Λιθουανία σκοπεύει να τη χρησιμοποιήσει στις επόμενες εκλογές και αντίστοιχη μέθοδο μελετά και το Μπαχρέιν)[13].
Είναι αδιανόητο σήμερα να εμπιστευόμαστε το Ίντερνετ για την ηλεκτρονική μεταβίβαση εκατομμυρίων ευρώ ή δολαρίων αλλά να δυσπιστούμε στη μεταβίβαση της ψήφου μας. Και βεβαίως υπάρχουν οι δυνατότητες διασφάλισης τόσο του αδιάβλητου και απόρρητου της ψηφοφορίας όσο και του ελέγχου της σωστής, ακριβούς και τίμιας καταμέτρησης των ψήφων[14].
Να επισημάνουμε επίσης ότι το άρθρο 5 παράγραφος 2 του συντάγματος αναφέρει:
«Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.»
Το μόνο εμπόδιο για την υλοποίηση αυτής της μεθόδου είναι δυστυχώς η υπάρχουσα νοοτροπία (που εμπιστεύεται μόνο το χαρτί !!!) και η καλλιεργούμενη δυσπιστία.... Να επισημάνουμε δε ότι το κόστος της διενέργειας εκλογών δια της μεθόδου της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας είναι το χαμηλότερο από όλες τις άλλες μεθόδους δεδομένου ότι δεν υπάρχει το συνολικό κόστος των ψηφοδελτίων (εκτύπωση, αποστολή, διανομή), ούτε το κόστος δημιουργίας εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό[15]. Παράλληλα, οι απόδημοι ψηφοφόροι μπορούν να ασκούν το δικαίωμά τους ταυτόχρονα με τους εντός ελληνικής επικράτειας και τα αποτελέσματα να ανακοινώνονται άμεσα.
Τρόπος εφαρμογής της ηλεκτρονικής (μέσω του Διαδικτύου) ψηφοφορίας
Κάθε εγγεγραμμένος απόδημος ψηφοφόρος που ευρίσκεται στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, κατόπιν αιτήσεως του, παραλαμβάνει (με συστημένη ταχυδρομική αποστολή) από το Yπουργείο Εσωτερικών την προσωπική του ηλεκτρονική συσκευή (token)[16] καθώς και τον αποκλειστικό προσωπικό κωδικό χρήστη και τον κωδικό χρήσης του token. Η συσκευή αυτή θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία (σαν εκλογικό βιβλιάριο). Στο μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης για την πρόσβαση σε άλλα πιθανόν προσωπικά στοιχεία τα οποία θα έθετε στην διάθεσή του το Υπουργείο (πχ. αντίγραφο οικογενειακής μερίδας, πιστοποιητικά γεννήσεως, κ.λπ.) μέσω του κόμβου του Υπουργείου Εσωτερικών.
Το Υπουργείο Εσωτερικών προετοιμάζει την ειδική ιστoσελίδα ψηφοφορίας και ανακοινώνει εγκαίρως μέσω όλων των διαθέσιμων μέσων (προξενεία, πρεσβείες, δορυφορική ΤV, ομογενειακός τύπος, κ.λπ.) την ημερομηνία, τις ώρες και τον τρόπο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Είναι προφανές ότι στον ιστότοπο του Υπουργείου θα βρίσκονται έγκαιρα όλες οι αντίστοιχες οδηγίες και πληροφορίες.
Την ημέρα των εκλογών ο απόδημος ψηφοφόρος συνδέεσαι μέσω του Διαδικτύου στην ιστοσελίδα του Υπουργείου και ακολουθεί τις οδηγίες. Για να ψηφίσει θα πρέπει να συμπληρώσει τον μοναδικό αριθμό της συσκευής του, να συμπληρώσει στην ιστοσελίδα τον προσωπικό κωδικό χρήστη και να πληκτρολογήσει στο token τον προσωπικό κωδικό χρήσης του που του έχει δοθεί από το Υπουργείο. Το token, μέσω κάποιου αλγόριθμου που αλλάζει σε κάθε πρόσβαση, παράγει ένα καινούργιο αριθμό στην οθόνη του. Συμπληρώνοντας και τον τρίτο αυτό αριθμό ο ψηφοφόρος έχει πλέον πρόσβαση στο σύστημα και μπορεί να συμπληρώσει στην οθόνη το ηλεκτρονικό ψηφοδέλτιο και να ψηφίσει ηλεκτρονικά. Είναι προφανές ότι η διαδικασία αυτή από τη στιγμή που ολοκληρωθεί δεν μπορεί να επαναληφθεί (δικλίδες ασφαλείας στο λογισμικό) και στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους ο απόδημος ψηφοφόρος εμφανίζεται ως ψηφίσας.
Είναι προφανές ότι τα συστήματα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας μέσω του Διαδικτύου πρέπει να ικανοποιούν υψηλές προδιαγραφές ασφαλείας, ιδιωτικότητας, κ.λπ. χωρίς παράλληλα να είναι δύσχρηστα για τους πολίτες, αλλιώς θα αποθαρρύνεται η συμμετοχή τους. Επιπλέον θα πρέπει να πραγματοποιηθούν αρκετές δοκιμές (pilot tests, simulations) πριν από την ημέρα των εκλογών ώστε να αποφευχθούν οποιαδήποτε τυχόν τεχνικά προβλήματα. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί ώστε το ηλεκτρονικό κέντρο ψηφοφορίας (central server) να έχει την απαιτούμενη ικανότητα εξυπηρέτησης αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων χρηστών την ημέρα της ψηφοφορίας ώστε να αποφευχθούν μπλοκαρίσματα του συστήματος λόγω υπερβολικού αριθμού χρηστών.
Επιπλέον, για την ομαλή διεξαγωγή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας όλα τα κόμματα θα πρέπει να μπορούν να ορίζουν ειδικευμένους αντιπροσώπους - ελεγκτές (έχοντες τις απαιτούμενες τεχνικές γνώσεις) που θα επιβλέπουν την ομαλή διεξαγωγή και διαφάνεια της ηλεκτρονικής αυτής εκλογικής διαδικασίας.
Επίλογος
Είναι προφανές ότι οι συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει και οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την υλοποίηση της συνταγματικής επιταγής και του δικαιώματος των αποδήμων Ελλήνων πολιτών. Γι' αυτό απαιτείται κυρίως πολιτική βούληση και θάρρος, δεδομένου ότι οι εκφρασθείσες κατά καιρούς αμφιβολίες, φοβίες ή επιφυλάξεις έχουν ήδη ξεπερασθεί από τις εξελίξεις.
Να επισημάνουμε ότι η εφαρμογή ενός συστήματος ψηφοφορίας δεν θα πρέπει να αποκλείει τα άλλα. Έτσι θα μπορούσαν, παράλληλα με τη δυνατότητα επιστολικής ή ηλεκτρονικής ψήφου, να υπάρξουν εφόσον κριθεί σκόπιμο και χρήσιμο, κλασικά εκλογικά τμήματα σε πόλεις του εξωτερικού όπου υπάρχει υψηλή συγκέντρωση ψηφοφόρων[17]. Πρωτίστως όμως ο απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου ψηφοφορίας (επιλέγοντας και δηλώνοντάς το εκ των προτέρων) και να μην αποκλείεται επειδή δεν γνωρίζει χρήση υπολογιστών ή κατοικεί σε απομακρυσμένη περιοχή μακριά από οποιαδήποτε προξενική ή πρεσβευτική αρχή. Γιατί μέχρι στιγμής η μόνη επιλογή είναι να ταξιδεύσει στην Ελλάδα...
Ας ελπίσουμε ότι η τωρινή κυβέρνηση αλλά και τα άλλα ελληνικά κόμματα θα έχουν την πολιτική βούληση και το απαιτούμενο θάρρος και θα φέρουν προς ψήφιση στη Βουλή σχετικό νόμο που θα υλοποιεί τη συνταγματική επιταγή. Διότι οι τυχόν δικαιολογίες και υπεκφυγές του παρελθόντος έχουν πλέον εξαντληθεί. Άλλωστε τα δύο μεγάλα κόμματα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ αλλά και το ΛΑΟΣ και ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχουν κατ' επανάληψη δηλώσει την πολιτική τους βούληση να δώσουν το δικαίωμα ψήφου στους απόδημους αλλά και έχουν δεσμευθεί να υλοποιήσουν την υπόσχεσή τους.
Λαμβάνοντας υπόψη τους ρυθμούς απορρόφησης και ενσωμάτωσης των νέων γενεών στις κατά τόπους κοινωνίες και χώρες υποδοχής, το θέμα της ψήφου των αποδήμων δεν αφορά τις επόμενες ή μεθεπόμενες εκλογές ή ποια θα είναι τα πολιτικά οφέλη του ενός ή άλλου κόμματος στην Ελλάδα. Αφορά κυρίως και πρωτίστως τις επόμενες γενεές αποδήμων και τη μελλοντική επαφή και σύνδεσή τους με την Ελλάδα...
Βρυξέλλες, Νοέμβριος 2008
Πασχάλης Παπαχριστόπουλος
* Ο Πασχάλης Παπαχριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Μη Κυβερνητικής Διεθνούς Οργάνωσης «Ευρωπαίοι του Κόσμου» (που αντιπροσωπεύει τις εθνικές οργανώσεις αποδήμων Ευρωπαίων πολιτών), είναι επίτιμος πρόεδρος της Παμμακεδονικής Ένωσης Ευρώπης και διετέλεσε γραμματέας του ΣΑΕ (1995-1997). Είναι υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, +++.
[1] Για να προσελκύσουν ψηφοφόρους κατά πάγια τακτική τα κόμματα επιδοτούν το αεροπορικό εισιτήριο (μέσω του ποσού που λαμβάνουν από την κρατική επιδότηση;) μεταβιβάζοντας έτσι εμμέσως το ταξιδιωτικό αυτό κόστος στον Έλληνα φορολογούμενο !!! Υπολογίζεται ότι 50% των προεκλογικών δαπανών των δύο μεγάλων κομμάτων διατίθεται για τη μετακίνηση των ψηφοφόρων.
[2] Ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Βρετανία αποδέχονται το δικαίωμα ψήφου για τους απόδημους που απουσιάζουν προσωρινά στο εξωτερικό (μέχρι πέντε χρόνια οι Καναδοί, έξι οι Αυστραλοί και δεκαπέντε οι Βρετανοί), αλλά το στερούν από εκείνους που εγκατέλειψαν σχεδόν μόνιμα τα πάτρια εδάφη. Για τη Γερμανία όσοι πολίτες της ζουν σε χώρες που «καλύπτονται» από το Συμβούλιο της Ευρώπης, έχουν δικαίωμα ψήφου χωρίς χρονικό περιορισμό. Οι υπόλοιποι το στερούνται όταν κλείσουν 25 χρόνια απουσίας. Στη Γαλλία, όσοι ζουν στο εξωτερικό πάνω από τρία χρόνια εκλέγουν μόνο γερουσιαστές και όχι βουλευτές. Οι προσωρινά διαμένοντες ψηφίζουν για όλα. Σε ΗΠΑ, Σουηδία και Βέλγιο δεν υπάρχει περιορισμός χρονικής απουσίας στο εξωτερικό, ενώ η ψήφος καταλήγει στην εκλογική περιφέρεια στην οποία είναι εγγεγραμμένοι οι δικαιούχοι.
[3] Σύμφωνα με τις τελευταίες διατάξεις του Υπουργείου Εξωτερικών ορίζεται ως μόνιμος κάτοικος εξωτερικού: «όποιος έχει την κατοικία του στο εξωτερικό για 11 συνεχόμενα χρόνια ή ασκεί βιοποριστικό επάγγελμα στο εξωτερικό για 7 συνεχόμενα χρόνια». Όμως ο σχετικός εκλογικός νόμος θα πρέπει να ξεκαθαρίζει και την ακριβή διαδικασία εγγραφής/αποδοχής των αποδήμων ψηφοφόρων.
[4] Για παράδειγμα, στις Ιταλικές εκλογές (Απρίλιος 2006) όπου για πρώτη φορά καθιερώθηκε το δικαίωμα της επιστολικής ψήφου, μόνον 3,5 εκατομμύρια από τα 25 εκατομμύρια των κατ' εκτίμηση αποδήμων Ιταλών γράφτηκαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους (ποσοστό 14%).
Επίσης από τους 53.000 Γάλλους εγγεγραμμένους στο γαλλικό προξενείο στο Βέλγιο, μόλις 6.900 (13%) ψήφισαν στις 22/6/2006 για να εκλέξουν τους αντιπροσώπους τους για την Γαλλική Γερουσία.
Τέλος, από τους 424.618 Βέλγους εγγεγραμμένους απόδημους μόνο οι 109.312 ψήφισαν στις τελευταίες εθνικές εκλογές μέσω της επιστολικής ψήφου. Όσον αφορά τους Σέρβους από τις 400.000 "εν δυνάμει" απόδημους ψηφοφόρους 37.172 ενεγράφησαν για να ψηφίσουν στις τελευταίες εκλογές (20/1/2008) στα 65 εκλογικά τμήματα που δημιουργήθηκαν σε 36 χώρες ανά τον κόσμο.
[5] Ακόμη και αν ο αριθμός των ψηφοφόρων κατά εκλογικό τμήμα είναι 800 άτομα (διπλάσιο της Ελλάδας), αναλογιστείτε πόσα εκλογικά τμήματα θα πρέπει να δημιουργηθούν, στελεχωθούν και λειτουργήσουν στη Μελβούρνη ή στη Νέα Υόρκη.
[6] Για παράδειγμα, στις τελευταίες ιταλικές βουλευτικές εκλογές (13-14 Απρίλιου 2008), οι Ιταλοί απόδημοι ψήφισαν για δεύτερη φορά με επιστολική ψήφο για να εκλέξουν συνολικά 12 βουλευτές και 6 γερουσιαστές. Η αντιπροσώπευση βασίστηκε στον αντίστοιχο αριθμό εγγεγραμμένων σε κάθε περιφέρεια ήτοι Βόρειος και Κεντρική Αμερική (403.597 εγγεγραμμένοι ) = 2 βουλευτές και 1 γερουσιαστής, Νότια Αμερική (885.673 εγγεγραμμένοι) = 3 βουλευτές και 2 γερουσιαστές, Ευρώπη (2.039.148 εγγεγραμμένοι) = 6 βουλευτές και 2 γερουσιαστές και Ασία, Ωκεανία και Αφρική (192.390 εγγεγραμμένοι) = 1 βουλευτής και 1 γερουσιαστής.
Η κροατική διασπορά εκλέγει έως και 6 βουλευτές, ανάλογα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων αποδήμων Κροατών ψηφοφόρων σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Για παράδειγμα, στις εκλογές του 2003 οι απόδημοι Κροάτες εξέλεξαν 4 βουλευτές.
[7] Για παράδειγμα, στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (2007) στην Β' εκλογική περιφέρεια Αθηνών 1.380.000 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι εξέλεξαν 42 βουλευτές.
[8] Για παράδειγμα, οι Ιταλοί απόδημοι μπορούν να ψηφίσουν είτε λίστα ή να γράψουν δίπλα στη λίστα μέχρι δύο ονόματα υποψηφίων.
[9] Τη μέθοδο της επιστολικής ψήφου αποκλειστικά ή σε συνδυασμό με εκλογικά τμήματα στο εξωτερικό έχουν καθιερώσει ήδη οι εξής ευρωπαϊκές χώρες: Εσθονία, Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο. Η Γαλλία έχει καθιερώσει τη δυνατότητα ηλεκτρονικής ψήφου.
[10] Μια λύση (εφόσον αποφασισθεί η δημιουργία εκλογικών τιμημάτων στο εξωτερικό σε συνδυασμό με την επιστολική ψήφο) θα ήταν να δημιουργηθούν εκλογικά τμήματα π.χ. μόνο εκεί όπου έχουν εγγραφεί περισσότεροι από 500 απόδημοι ψηφοφόροι.
[11] Το ειδικό ψηφοδέλτιο (ανάλογα με το τι θα έχει αποφασιστεί) θα έχει ή μόνο κόμματα - άρα ο ψηφοφόρος θα ψηφίζει μόνο παράταξη και θα εκλέγονται οι αντίστοιχοι βουλευτές βάσει «λίστας», ή θα έχει και τη δυνατότητα σταυρού. Προφανώς δεν θα έχει σχέση με τα ψηφοδέλτια των ελληνικών εκλογικών περιφερειών.
[12] Στο ιταλικό σύστημα ψηφοφορίας υπάρχουν μόνο δύο φάκελοι και ο ψηφοφόρος βάζει στον δεύτερο φάκελο που περιλαμβάνει τον λευκό με τα ψηφοδέλτια και την εκλογική του βεβαίωση (που περιλαμβάνει τον εκλογικό του αριθμό και τα στοιχεία του) παραλείποντας τον τρίτο φάκελο.
[13] Τον Μάρτιο του 2007 η Εσθονία διενήργησε τις πρώτες εκλογές μέσω του Ίντερνετ παγκοσμίως. Συνολικά 30.275 πολίτες (3,4 % των ψηφοφόρων) ψήφισαν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Για τις εκλογές του 2006 οι απόδημοι Γάλλοι πολίτες μπορούσαν να διαλέξουν μεταξύ επιστολικής ψήφου, ηλεκτρονικής ή σε κάλπη στο κοντινό τους προξενείο ή πρεσβεία. Στις βουλευτικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2006, 19.815 απόδημοι Ολλανδοί ψήφισαν ηλεκτρονικά μέσω του Ίντερνετ. Η γειτονική Σερβία ήδη εξετάζει το ενδεχόμενο της ηλεκτρονικής ψήφου για τους 400.000 απόδημους Σέρβους πολίτες.
[14] Οι επικριτές της ηλεκτρονικής ψήφου διατείνονται ότι το σύστημα μπορεί να είναι διαβλητό, παραγνωρίζοντας βεβαίως ότι η κλασική μέθοδος της κάλπης είναι ιδιαίτερα διαβλητή. Σχετικά ρεπορτάζ της ελληνικής τηλεόρασης (Οκτώβριος 2007) απέδειξαν ότι η συμπλήρωση σταυρών στα ήδη σταυρωμένα ψηφοδέλτια αποτελεί συχνή τακτική στη φάση καταμέτρησης των ψήφων στα εκλογικά τμήματα !!!
[15] Να σημειωθεί ότι βάσει των στοιχείων του Υπουργείου Εσωτερικών, το κόστος ψηφοφορίας (με την κλασική μέθοδο της κάλπης) στις τελευταίες ευρωεκλογές (2004) ήταν 43 ευρώ ανά απόδημο Έλληνα ψηφοφόρο (το συνολικό κόστος διοργάνωσης των εκλογικών τμημάτων εξωτερικού ήταν 1.108.985 ευρώ).
[16] Το «token» είναι μια μικροσκοπική συσκευή (διαστάσεων συνήθως 4x7 εκατοστών) που μοιάζει με μια μικρή ηλεκτρονική αριθμομηχανή. Χρησιμοποιείται ευρέως από τις τράπεζες και διανέμεται στους πελάτες τους για να έχουν ασφαλή πρόσβαση και να διαχειρίζονται τον τραπεζικό τους λογαριασμό μέσω του Διαδικτύου. Είναι μοναδική για κάθε χρήστη, και αποτελεί μέχρι στιγμής τον ασφαλέστερο και ευρύτερα διαδεδομένο τρόπο πρόσβασης και διαχείρισης εξ αποστάσεως τραπεζικών λογαριασμών από ιδιώτες. Το κόστος της δεν ξεπερνά τα 20 ευρώ (θα μπορούσε να επιβαρύνει τον ψηφοφόρο δεδομένου ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες τις μελλοντικές ψηφοφορίες αλλά και την επαφή/σύνδεσή του με τις ελληνικές υπηρεσίες).
[17] Για παράδειγμα, για τη δημιουργία εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό βασική προϋπόθεση θα μπορούσε να είναι ο ελάχιστος αριθμός εγγεγραμμένων ψηφοφόρων να είναι 500. Άλλως το κόστος γίνεται απαγορευτικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου