Η Αμμόχωστος πάντα εθεωρείτο ως ένας πιθανός χώρος απόβασης των Τούρκων.Για αυτό το λόγο στην αποβατική δύναμη αντιπερισπασμού, οι Τούρκοι είχαν δώσει εντολή να πλεύσει προς Αμμόχωστο. Όταν τα ραντάρ του Αγίου Ανδρέα έπιασαν την νηοπομπή στις οθόνες τους, αυτή είχε πορεία προς Αμμόχωστο!
Όμως γρήγορα αποδείχθηκε ότι ήταν απλά μια νηοπομπή αντιπερισπασμού, για να δώσει την εντύπωση ότι οι Τούρκοι θα αποβιβάζονταν στην Αμμόχωστο, όπου υπήρχε και ισχυρός θύλακας Τουρκοκυπρίων.
Όμως και εδώ οι Τούρκοι τα έκαναν θάλασσα!
Η αποβατική δύναμη αντιπερισπασμού, άλλαξε πορεία προς ανατολάς και μετά προς βορρά, πολύ ενωρίτερα από ότι προέβλεπε το σχέδιο, και πολύ πριν εμφανισθούν τα πλοία της κυρίως απόβασης στα ανοιχτά των Κυπριακών χωρικών υδάτων στα Β. του νησιού.
Έτσι κατέστη σαφές ότι επρόκειτο για δύναμη αντιπερισπασμού και τίποτα παραπάνω!
Στην Αμμόχωστο το βράδυ προ της εισβολής, έγινε η αλλαγή σειρών της ΕΛΔΥΚ (η αλλαγή ήταν από καιρού προγραμματισμένη και τα γεγονότα του πραξικοπήματος δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στην σύμπτωση της ημερομηνίας).
Δηλαδή 450 νέοι οπλίτες αντικατέστησαν την 19η Ιουλίου, ισάριθμους Ελδυκάριους, που θα γύρναγαν στην Ελλάδα για να απολυθούν. Συνοδεύονται από τον Αντισυνταγματάρχη Σταυρουλόπουλο και την 19/7/74 επιβιβάσθηκαν στο Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ.
Πριν όμως αναφερθούμε σε αυτά καθαυτά τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Αμμόχωστο, ας αναφερθούμε σε κάποια γεγονότα που έγιναν λίγο βορειοδυτικότερα.
Στις 23 Ιουλίου διανύουμε τη δεύτερη μέρα από την συμφωνία κατάπαυσης πυρός και οι Τούρκοι βλέποντας ότι οι Έλληνες την τηρούν έντιμα, προχωρούν συνεχώς... τελείως ανέντιμα και με την ανοχή των ΟΗΕδων.
Καταφέρνουν έτσι να εγκλωβίσουν τμήματα που έχουν διαταγή διατήρησης της θέσης και όταν σιγουρευτούν για την οπλική υπεροχή τους απέναντι στους «ακίνητους» αμυνόμενους, να επιτεθούν για να τους εξοντώσουν...
Το σφοδρότερο όμως κτύπημα, εκείνη την ημέρα, οι Τούρκοι το πέτυχαν κατά της 181 ΜΠΠ. του αγνοούμενου Ανχη (ΜΒ) Στυλιανού Καλμπουρτζή.
Η κατάπαυση του πυρός βρήκε το μεγαλύτερο μέρος της Μοίρας στη στενωπό δεξιά της Αλωνάγρας, η οποία οδηγούσε από τη Λευκωσία στην Κυρήνεια. Η μονάδα αυτή έπρεπε να είχε μετακινηθεί ήδη από την προηγούμενη, διότι τα γύρω υψώματα ελέγχονταν από τους Τούρκους. Εφάρμοσε όμως διαταγές, οι οποίες προέβλεπαν ακινησία των μονάδων στους χώρους όπου τις βρήκε η κατάπαυση του πυρός. Τελικά η Μοίρα διατάχθηκε να υποχωρήσει νότια, προς το Συγχαρί, το μεσημέρι της 23ης Ιουλίου.
Ο Ανχης (ΠΖ) Χάντζος Διοικητής του 361 Τ.Π. που ήταν και ο τελευταίος αξιωματικός άλλης Μονάδας που είδε ζωντανό τον Σ. Καλμπουρτζή, όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Το 361 Τ.Π. στην Μάχη της Κύπρου», είχε προσπαθήσει να τον μεταπείσει σε ότι αφορά την μετακίνηση του την προηγουμένη αλλά δεν εισακούστηκε, λόγω της απόφασης του δεύτερου να εφαρμόσει τις διαταγές της ΑΤΔ. Όταν λοιπόν ήλθε η διαταγή να μετακινηθεί ήταν πολύ αργά. Λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα, οι Τούρκοι έστησαν ενέδρα και έταξαν προς τούτο καταδρομείς και πεζικάριους εκατέρωθεν του δρόμου.
Αφηγείται ο λοχαγός της 181 ΜΠΠ, Σ.Λαλιώτης: «Εδεχθήκαμε τα σφοδρά πυρά του εχθρού. Τότε ο διοικητής της Μοίρας διέταξε να κατέβουμε από τα οχήματα και άρχισε η ανταλλαγή πυρών. Μας έβαλαν με όπλα ευθυτενούς τροχιάς και με όλμους. Τραυματίστηκαν και φονεύτηκαν αρκετοί οπλίτες και κάποιοι αξιωματικοί. ΄Απαντες πολεμήσαμε με απαράμιλλο ηρωισμό. Στις 18.00, ενώ η μάχη μαινόταν επί μία ώρα, οι Τούρκοι εισήλθαν εντός της φάλαγγας και αναγκαστήκαμε να παραδοθούμε».
Ο λοχαγός Σ.Λαλιώτης, υποδιοικητής της μοίρας, συνελήφθη αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στην Τουρκία. Την ίδια τύχη είχαν και άλλοι άνδρες της μοίρας.
΄Ενας από αυτούς, ο στρατιώτης Π.Παπαϊωάννου, ο οποίος κρατήθηκε σε φυλακές της Τουρκίας έως τις 27 Οκτωβρίου 1974, κατέθεσε τα εξής: «Θα ήταν 15.00, όταν ο διοικητής μας, αντισυνταγματάρχης Στυλιανός Καλμπουρτζής, μας ανακοίνωσε ότι πήρε σήμα από τη Διοίκηση Πυροβολικού για οπισθοχώρηση. Οι Τούρκοι μας περικύκλωσαν και μας απέκοψαν όλες τις εξόδους. ΄Εβαλαν από όλες τις πλευρές και είχαν πλησιάσει πολύ κοντά μας. Εγώ και ο στρατιώτης Γ.Αθανασίου από τη Λεμεσό, χειριζόμασταν ένα τετράκαννο αντιαεροπορικό που ήταν στημένο πάνω στο όχημα. Μαζί μας ήταν άλλοι πέντε στρατιώτες, οι οποίοι κρύφτηκαν κάτω από το όχημα και από εκεί έβαλαν εναντίον των Τούρκων. Σε κάποια στιγμή έπεσε ένας όλμος ακριβώς κάτω από το όχημα. Τραυματίστηκαν και οι πέντε στρατιώτες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μου εκείνη την στιγμή. Ο στρατιώτης Μ.Γεωργίου πέθανε μετά από λίγη ώρα, γιατί ο όλμος τον χτύπησε πάνω στην σπονδυλική στήλη και τον έκοψε στα δύο. Οι άλλοι τέσσερις είναι μέχρι σήμερα αγνοούμενοι. Μέχρι να συνέλθουμε, δεύτερο βλήμα όλμου έπεσε εκεί ακριβώς που έπεσε και το πρώτο. Χτυπήθηκα στο πρόσωπο και το στήθος, έπεσα κάτω από το όχημα και έχασα τις αισθήσεις μου. Οι Τούρκοι μας μετέφεραν ατό Μπογάζι Κυρήνειας. Εκεί βρήκαμε τον υποδιοικητή μας, λοχαγό Σπύρο Λαλιώτη και άλλους 35 άνδρες, από τους 200 περίπου που ήμασταν στη Μοίρα όταν χτυπηθήκαμε».
ΑΝΧΗΣ (ΠΒ) ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΛΜΠΟΥΡΤΖΗΣ - ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ 181 ΜΠΠ - ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΣ
Αυτή ήταν η τραγική πορεία της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού.
Κάποιοι κατάφεραν, εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι, να διαφύγουν στα γύρω υψώματα και να σωθούν. Ο διοικητής της Μοίρας, αντισυνταγματάρχης Στυλιανός Καλμπουρτζής, θεωρήθηκε αρχικά νεκρός, βάσει έγγραφων καταθέσεων ανδρών του, οι οποίοι τον είδαν να πέφτει τραυματισμένος στη γη. ΄Οπως όμως αποδείχθηκε στη συνέχεια, ο αντισυνταγματάρχης "φαίνεται" οτι επιβίωσε. Μετά από μία εβδομάδα, την 1η Αυγούστου 1974, έστειλε μήνυμα από τον ραδιοφωνικό σταθμό των Τουρκοκυπρίων, «Μπαϊράκ». ΄Επειτα από τρία χρόνια, ο Στυλιανός Καλμπουρτζής επικοινώνησε τηλεφωνικά από την Κωνσταντινούπολη. Σχημάτισε αριθμό περιοχής Καβάλας και είπε να ειδοποιηθούν οι δικοί του στις Σέρρες πως ήταν αιχμάλωτος.Αυτό επιβεβαιώθηκε με υπεύθυνη δήλωση υπαλλήλου του ΟΤΕ Σερρών. Τον Ιούνιο του 1977, το όνομα του αντισυνταγματάρχη Στυλιανού Καλμπουρτζή μεταφέρθηκε από τους κατάλογους των νεκρών σ' αυτούς των αγνοουμένων. Στο βιβλίο του ο Ανχης Χάντζος τον θεωρεί σίγουρα νεκρό, είτε ότι σκοτώθηκε από τους Τούρκους, είτε ότι αυτοκτόνησε για να μην συλληφθεί αιχμάλωτος.
Οι Τούρκοι εκμεταλλευόμενοι την εξουδετέρωση της 181 ΜΠΠ , προώθησαν δυνάμεις και κατέλαβαν το φρούριο του Μπουφαβέντο στο Πενταδάκτυλο, υψώνοντας προκλητικά μια μεγάλη σημαία. Ταυτόχρονα Τούρκοι καταδρομείς εισχωρούσαν στα ενδότερα και τα μετόπισθεν της εθνοφρουράς, για δολιοφθορές σε στρατηγικούς στόχους.
Η τουρκική υπεροπλία πλέον, αλλά και η ατιμία της εκμετάλλευσης της ανακωχής για ασφαλή προώθηση ήταν ασύγκριτη, απέναντι σε μια άτακτη Εθνοφρουρά, που έδειχνε ανίκανη να απαντήσει. Οι Έλληνες αξιωματικοί των τμημάτων της Εθνοφρουράς πλέον πέρα από την απείθεια, αντιμετώπιζαν ανοικτά και την εχθρότητα, των ελληνοκυπρίων εθνοφρουρών... που ένιωθαν προδομένοι!
Όμως οι Τούρκοι προς το παρόν κάνουν ένα αγώνα δρόμου με τον χρόνο για να πετύχουν προωθήσεις εκεί όπου δεν τα κατάφεραν με πολεμικά μέσα.
ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ - ΦΥΛΛΑΚΙΟ ΣΕ ΝΕΥΡΑΛΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΤΗΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
Ακόμα δεν δίνουν σημασία στον τομέα της Αμμοχώστου. Τα νέα από εκεί είναι συγκρατημένα αισιόδοξα για αυτούς.
Οι Τουρκοκύπριοι του θύλακα, έχουν οχυρωθεί στο κάστρο και τα τείχη της Παλαιάς Πόλης και αμύνονται έναντι των ανδρών της Εθνοφρουράς που τους πολιορκούν, με πενιχρά όμως αποτελέσματα. Άλλωστε οι Τουρκοκύπριοι, ετοιμάζονταν για αυτές τις μέρες επί χρόνια!
Όπως λέει ο τότε έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πάνος Ιωαννίδης σε συνέντευξή του (από όπου έχω λάβει τις περισσότερες πληροφορίες για τα γεγονότα της Αμμοχώστου), από πλευράς Ελληνοκυπρίων υπάρχει μια «επιστράτευση-παρωδία» στην Αμμόχωστο, με σχεδόν ανύπαρκτα τα μέσα, με σαστισμένους και ανήμπορους να διοικήσουν τους επιτελείς της Στρατιωτικής Διοίκησης, και με ένα κατά πολλούς ακατάλληλο έως προδοτικά υπάκουο στο ΓΕΕΦ, Διοικητή της Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης Αμμοχώστου - τον Σχη Κ. Ζαρκάδα – ο οποίος εθεάθη να περιφέρεται μονολογώντας: «ό,τι είναι να γίνει θα γίνει, δεν χρειάζεται να είμαστε προκλητικοί…»!
Εξαίρεση μέσα στο χάος, το ανήσυχο βλέμμα των Κυπρίων μονίμων και εφέδρων αξιωματικών και οπλιτών, που αντελήφθησαν «ότι κάτι δεν πάει καλά» και άρχισαν να οργανώνουν μεταξύ τους Ομάδες Μάχης.
Φωτεινή εξαίρεση από τους Ελλαδίτες Αξιωματικούς απετέλεσε ΚΑΤΆ ΤΟΝ Αττίλα Ι, ο Αντισυνταγματάρχης Ανδρέας Μουζάκης, που ηγήθηκε της μοναδικής Ελληνοκυπριακής επίθεσης για την κατάληψη του πολυβολείου στο τουρκικό Λύκειο.
Εκεί, έξω από τα Τείχη της Αμμοχώστου, σκοτώθηκε ο ηρωικός Αντισυνταγματάρχης Ανδρ.Μουζάκης, μεσημέρι της 20ης Ιουλίου 1974.
Πεθαίνοντας προλαβαίνει να πει - από μαρτυρίες στρατιωτών που βρέθηκαν δίπλα του - "πείτε στην γυναίκα μου πως πεθαίνω αφού πολέμησα σαν Έλληνας". Πραγματικός ΑΝΤΡΑΣ, πραγματικόςΕΛΛΗΝΑΣ.
ΑΝΧΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΟΥΖΑΚΗΣ - ΗΡΩΙΚΩΣ ΠΕΣΩΝ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Όταν κάποια στιγμή καταλήφθηκε το τουρκικό πολυβολείο, οι οπλίτες μας αιφνιδιάστηκαν στο θέαμα του Τούρκου πολυβολητή, που ήταν αλυσοδεμένος στο τρίποδο του πολυβόλου του, προφανώς γιά να μην το βάλει στα πόδια! (μαρτυρία που συναντούμε και σε άλλες περιπτώσεις μαχών στην Κύπρο)
Οι Τούρκοι τρόμαξαν από την ορμή της επίθεσης και υποχωρώντας ξανά μέσα στα Τείχη, μετέδωσαν τον πανικό σε ολόκληρη την - για χρόνια - τουρκοκρατούμενη παλαιά πόλη της Αμμοχώστου.
Οι έφεδροι ζήτησαν ενισχύσεις, εξηγώντας στον Διοικητή Ζαρκάδα ότι «οι πύλες είναι ανοικτές, ο πανικός μεταξύ των Τούρκων διάχυτος και ότι με λίγους ακόμα μαχητές, η επιχείρηση για κατάληψη της εντός των Τειχών Αμμοχώστου θα είναι νικηφόρα».
Εξήγησαν επίσης οι έφεδροι στον Διοικητή ότι «εάν η παλαιά πόλη καταληφθεί και οι Τούρκοι είναι πλέον ανάμεσα τους, ο κίνδυνος για βομβαρδισμό της Αμμοχώστου από την Τουρκική Αεροπορία, απομακρύνεται (για να μην πλήξουν και ομοεθνείς τους), χωρίς να αποκλείεται και το ενδεχόμενο οι εισβολείς να μην θεωρήσουν πλέον την Αμμόχωστο σαν στόχο προτεραιότητας».
Τα εξήγησαν αυτά οι έφεδροι στον Συνταγματάρχη Ζαρκάδα, για να πάρουν την πιο ακατανόητη έως προδοτική διαταγή που ακούστηκε ποτέ από Έλληνα Αξιωματικό: «Άμεση υποχώρηση, η κατάληψη της παλαιάς Αμμοχώστου δεν είναι δική σας δουλειά…! Σας διατάζω να υποχωρήσετε αμέσως».
Με αυτή την διαταγή, η ευκαιρία για κατάληψη της εντός των Τειχών Αμμοχώστου χάθηκε οριστικά…
Ανήμποροι να ενεργήσουν όπως θα έπρεπε, οι έφεδροι υποχώρησαν στο Δασάκι των Δικαστηρίων και στα γύρω κτίρια, άρχισαν να δέχονται - αμυνόμενοι πλέον - τα πυρά των Τούρκων από τα Τείχη, που βλέποντας τους Έλληνες να μην επιτίθενται, ξεθάρρεψαν.
Σε λίγο άρχισε και η τουρκική αεροπορία να βομβαρδίζει το κέντρο της Πόλης, την παραλία της Αμμοχώστου και τις θέσεις τους.
Ο Διοικητής Αμμοχώστου Συνταγματάρχης Ζαρκάδας φρόντισε έγκαιρα να ολοκληρώσει το δικό του μέρος του δράματος.
Οι Κύπριοι μαχητές τον κατηγορούν ότι πρόδωσε την Αμμόχωστο από τις πρώτες ώρες, της πρώτης ημέρας, της πρώτης φάσης της Εισβολής, εκτελώντας με απόλυτη ακρίβεια τις εντολές που είχε πάρει και που μόνο εκείνος γνώριζε. Δεν του αναγνωρίζουν κάν τυφλή υπακοή σε διαταγές!
Τον κατηγορούν ευθέως για προδοσία!
Το γεγονός ότι ο ρόλος του Συνταγματάρχη Ζαρκάδα και των ανθρώπων του είχε τελειώσει από την πρώτη μέρα, αποδείχθηκε μόλις ανακοινώθηκε η προσωρινή κατάπαυση πυρός, χάριν των δήθεν «συνομιλιών της Γενεύης».
Με το πρόσχημα ότι «όφειλαν να επισκεφθούν το ΓΕΕΦ», ο Διοικητής Σχης Κων. Ζαρκάδας και το όλο το επιτελείο του εξαφανίστηκαν οριστικά, εγκαταλείποντας όλα τα υπάρχοντα Στρατιωτικά Τμήματα και την ίδια την Αμμόχωστο, χωρίς Στρατιωτική Διοίκηση!
Για την πόλη της Αμμοχώστου, η δεύτερη φάση της Εισβολής άρχισε ενωρίς το απόγευμα της 13ης Αυγούστου 1974 με βομβαρδισμό, και με δύο Τμήματα να προσπαθούν να την υπερασπιστούν: Ένα Τμήμα από 32 εφέδρους στο Δασάκι των Δικαστηρίων και ένα δεύτερο Τμήμα στο Νοσοκομείο της Πόλης, με επικεφαλής τον Λοχαγό Στέλιο Κάτσιο.
Οι έφεδροι στο Δασάκι παρέμεναν χωρίς Διοίκηση. Ο αρχαιότερος από τους Αξιωματικούς έπρεπε να αναλάβει τη Διοίκηση.
Έτυχε να είναι ο έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πάνος Ιωαννίδης.
Οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν μέχρι και το μεσημέρι της Πέμπτης 15ης Αυγούστου 1974.
Πριν όμως μπούμε στα γεγονότα μέσα στην πόλη της Αμμοχώστου καλό είναι να αναφερθούμε στα γεγονότα που προηγήθηκαν από και με την έναρξη του Αττίλα ΙΙ.
Το άρθρο του πολεμιστή εκείνης της εποχής Μ. Μιχαήλ στην εφημερίδα «Ρωμηοσύνη» της 14-8-2009 είναι κάτι παραπάνω από διαφωτιστικό, αλλά και απελπιστικά θλιβερό για τις ενέργειες Ελλήνων Στρατιωτικών! Μέει λοιπόν ο Μ. Μιχαήλ στο άρθρο του:
«Το ξένο Σχέδιο που αφορούσε την πόλη της Αμμοχώστου, τοποθετούσε τα τουρκικά στρατεύματα μέχρι την περιοχή Σαβόϊ, αλλά οι επικεφαλής των ΟΗΕδων μάταια αναζητούσαν Έλληνα αξιωματικό να διαπραγματευθεί την τύχη της πόλης με τους Τούρκους αξιωματικούς.
Όλοι ήσαν στο Δημοτικό Σχολείο Φρενάρους!
Η πτώση της Αμμοχώστου ήταν αποτέλεσμα τεσσάρων παραγόντων:
α) Το σπάσιμο της «γραμμής» της Εθνικής Φρουράς στη Μια Μηλιά, μετά από προδοσία των ΟΗΕδων.
β) Ο θάνατος του επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Αμμόχωστο, Ανχη (ΠΒ) Εμμανουήλ Χατζηδάκη, διοικητή της 173 ΜΑ/ΤΠ (Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολικού στην οποία υπηρετούσε τότε ο Μ. Μιχαήλ), μετά από προδοσία των ΟΗΕδων.
γ) Η προδοσία από τις στρατιωτικές αρχές των αγγλικών βάσεων στο «2 ½ Μίλι», και
δ) η προδοσία από τους Ελλαδίτες αξιωματικούς της Α΄ Στρατιωτικής Ανωτέρας της Αμμοχώστου.
Τι συνέβη στη Μια Μηλιά και τα τουρκικά τανκς αποδεκάτισαν τον στρατό μας;
Σύμφωνα με μαρτυρίες στρατιωτών της 173 ΜΑ/ΤΠ, που επέστρεψαν από το πεδίο της μάχης, η Εθνική Φρουρά είχε παραταχθεί στη «γραμμή» της Μιάς Μηλιάς, με πυροβολικό, τεθωρακισμένα, πεζικό και αντιαεροπορικά, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα τουρκικά άρματα που κατευθύνονταν προς την Αμμόχωστο.
Κατά μήκος της «γραμμής» και μπροστά από το στρατό της Ε.Φ., η περιοχή είχε ναρκοθετηθεί. Ήταν σίγουρο, ότι τα τουρκικά τανκς θα έπεφταν μέσα στο ναρκοπέδιο και τότε τα πράγματα θα ήσαν πιο εύκολα για το στρατό μας.
Προς μεγάλη όμως έκπληξη των στρατιωτών μας, τα τουρκικά τανκς έκαναν την εμφάνισή τους στα πλάγια της «γραμμής» παρατάξεως της Ε.Φ., αποφεύγοντας έτσι το ναρκοπέδιο. Τι είχε συμβεί;
Στα πλάγια της «γραμμής», όπου είχε παραταχθεί ο στρατός της Ε.Φ., υπήρχε ένας στενός χωματόδρομος που δεν ναρκοθετήθηκε και έμεινε ακάλυπτος από τους στρατιώτες μας, επειδή τον χρησιμοποιούσαν τα τεθωρακισμένα των ΟΗΕδων.
Οι κυανόκρανοι, που ακολουθούσαν παντού την Ε.Φ. και γνώριζαν τις κινήσεις της, «οδήγησαν» τα τουρκικά άρματα από τον χωματόδρομο, σαν άλλος «Εφιάλτης», με αποτέλεσμα να αποφύγουν το ναρκοπέδιο και να βρεθούν στα πλάγια και στα μετόπισθεν των στρατιωτών μας.
Έτσι, με μια «πισώπλατη μαχαιριά» των ΟΗΕδων, τα τουρκικά τανκς αποδεκάτισαν τους ανήμπορους να αντιδράσουν στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς, που σαν άλλοι «Λακεδαιμόνιοι» είχαν παραταχθεί για να τους σταματήσουν.
Υπεύθυνος για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Αμμόχωστο ήταν ο διοικητής της 173 ΜΑ/ΤΠ, Ανχης (ΠΒ) Εμμ.Χατζηδάκης, ήταν ένας γενναίος και έμπειρος αξιωματικός, που εμψύχωνε και καθοδηγούσε στους στρατιώτες του και κατά την πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής.
Με άλλα λόγια, ήταν ένας μεγάλος αρχηγός!
Αλλά προπαντός, όπως διαπιστώθηκε από την όλη στάση του, δεν συμμετείχε στο παιχνίδι της προδοσίας, που είχε στήσει το ΑΕΔ στην Αθήνα…
Γι΄ αυτό, τα όργανα της προδοσίας βάλανε στόχο τον άξιο «τιμονιέρη», που οδηγούσε με επιτυχία το στρατιωτικό «σκάφος» στην πόλη της Αμμοχώστου.
Το αρχηγείο του Εμμανουήλ Χατζηδάκη είχε στηθεί στο υπόγειο μιάς ημιτελούς οικοδομής, στην κατοικήσιμη περιοχή που βρισκόταν στην αρχή του δρόμου του Καραόλου, που οδηγούσε στο στρατόπεδο της 173 ΜΑ/ΤΠ. Είναι βέβαιο, ότι οι Τούρκοι όχι μόνο δεν γνώριζαν τη θέση του αρχηγείου, αλλά ούτε καν μπορούσαν να τη διανοηθούν.
Αυτοί, που γνώριζαν τη «βάση» του Χατζηδάκη, ήταν οι ΟΗΕδες, που το στρατόπεδό τους ήταν σχεδόν απέναντι από αυτήν την ημιτελή οικοδομή. Κανένας, τότε, δεν μπορούσε να προβλέψει την εξέλιξη αυτής της «γνωριμίας»…
Κι ενώ, στις 22 Ιουλίου 1974 είχε συμφωνηθεί, κατ΄ αρχάς, κατάπαυση του πυρός στις 4.00 το απόγευμα της Δευτέρας, την ίδια ακριβώς ώρα, ένα αεροπλάνο πέταξε πάνω από το στρατόπεδο του Καραόλου, με συγκεκριμένη κατεύθυνση το αρχηγείο του Ανχη Ε.Χατζηδάκη.
Το αεροπλάνο, όταν πλησίασε σε απόσταση βολής από τον στόχο, έρριψε μία ρουκέτα στο υπόγειο της ατέλειωτης οικοδομής.
Η βολή ήταν εύστοχη, με αποτέλεσμα να βρουν τραγικό θάνατο, ο γενναίος Αντισυνταγματάρχης, ένας Κύπριος δόκιμος αξιωματικός και ένας Ελλαδίτης μόνιμος αρχιλοχίας.
Έτσι, με τον θάνατο του Ανχη (ΠΒ) Ε.Χατζηδάκη, το «καράβι» της Ε.Φ. στην Αμμόχωστο έχασε τον άξιο τιμονιέρη του και έμεινε ακυβέρνητο μέχρι την πτώση της πόλης του Ευαγόρα. Κι όταν ένα σκάφος χάσει τον κυβερνήτη του, τότε είναι βέβαιο, ότι θα βουλιάξει σε μια μεγάλη θαλασσοταραχή.
Αυτό, επεδίωξαν οι εμπνευστές του σχεδίου για την πτώση της Αμμοχώστου. Και, το πέτυχαν!
ΑΝΧΗΣ (ΠΒ) ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ - ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ 173 Μ Α/Τ Π - ΣΚΟΤΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΣΥΜΠΑΙΓΝΙΑ ΟΗΕ & ΤΟΥΡΚΩΝ
"Δυστυχώς, ο αντικαταστάτης του, ο Υποδιοικητής της 173 ΜΑ/ΤΠ, Τχης (ΠΒ) Ν.Κυριαζής, από τον φόβο του, ήταν «εκτός τόπου και χρόνου»!!! Οι εντολές που «έπαιρνε» από το ΓΕΕΦ και τις εκτελούσε αμέσως, αναφέρονταν μόνο σε οπισθοχώρηση των στρατιωτών μας!
Από το Τρίκωμο διέταξε τους στρατιώτες να οπισθοχωρήσουν στην Ιδιωτική Σχολή ΚΑΣΑ της Αμμοχώστου και απ΄ εκεί στο Δημοτικό Σχολείο του Φρενάρους. Ο πρώτος παρών στα σημεία οπισθοχώρησης ήταν, βεβαίως, ο ίδιος!
Αλλά και οι Άγγλοι δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την κατάληψη της Αμμοχώστου από τον Αττίλα, στις 15 Αυγούστου 1974, χωρίς καμμιά ουσιαστική, στην πραγματικότητα, αντίσταση από τη δική μας πλευρά.
Όπως οι ΟΗΕδες «εξουδετέρωσαν» την αντίσταση της Ε.Φ. στη Μια Μηλιά, οδηγώντας τα τουρκικά τανκς από ασφαλή δρόμο στα μετόπισθεν των στρατιωτών μας, το ίδιο έπραξαν και οι στρατιωτικές αρχές των αγγλικών βάσεων στην περιοχή «2 ½ Μίλι».
Οι στρατιώτες του Καραόλου – αυτοί που έμειναν και δεν έφυγαν - του Πυροβολικού, του Πεζικού, τεθωρακισμένα και αντιαεροπορικά, είχαν σχηματίσει αμυντική «γραμμή» κοντά στην Ιδιωτική Σχολή ΚΑΣΑ του κ. Σαβεριάδη, από τη λίμνη του Αγίου Λουκά μέχρι τον κύριο δρόμο Αμμοχώστου-Λευκωσίας και κτυπούσαν με επιτυχία τα τουρκικά τανκς, που είχαν φθάσει από τη Μια Μηλιά.
Αν ενισχυόταν η «γραμμή» αυτή με περισσότερους στρατιώτες, αντί να δοθεί και πάλιν η εντολή για οπισθοχώρηση στο Δημοτικό Σχολείο Φρενάρους, και δεν εμφανιζόταν ο νέος «Εφιάλτης», οι Τούρκοι θα εδυσκολεύοντο να μπουν στην Αμμόχωστο.
Αλλά, η προδοσία ήταν μόνιμος συνοδός μας…"
Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ, ΤΗΝ ΠΑΝΤΟΤΙΝΗΣ ΝΤΡΟΠΗΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ. ΣΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΤΑ MARMON HARRINGTON (ΕΛΑΦΡΑ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΤΟΥ Β' ΠΠ) ΤΗς ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΒΑΣΗ. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ ΕΙΧΑΝ ΖΗΤΗΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΤΡΑΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ, ΔΙΟΤΙ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΔΙΩΚΑΝ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ M-48. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΑΡΝΗΘΗΚΕ. ΗΤΑΝ Ο ΙΔΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΠΟΥ ΕΠΕΤΡΕΨΕ ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΣΗ ΣΤΟ 2 1/2 ΜΙΛΙ ΚΑΙ ΝΑ ΠΛΑΓΙΟΚΟΠΗΣΟΥΝ - ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΝΑ ΠΕΡΙΚΥΚΛΩΣΟΥΝ - ΤΟΥΣ ΑΜΥΝΟΜΕΝΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΝ ΑΝΕΝΕΡΓΗ ΤΗΝ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΩΝ. ΣΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο ΑΓΓΛΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΤΩΝ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΝΟΗΜΑ ΝΑ ΓΥΡΙΣΟΥΝ ΠΙΣΩ. ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΘΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΟΥΝ ΤΑ MARMON HARRINGTON ΚΑΙ ΘΑ ΒΡΟΥΝ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΒΑΣΗ ΟΠΟΥ ΚΙΝΔΥΝΕΥΣΑΝ, ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΔΩΣΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ - ΩΣ ....ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥ!!!.
"Οι αξιωματικοί των αγγλικών βάσεων στο «2 ½ Μίλι» οδήγησαν τα τουρκικά τανκς μέσα στο έδαφός τους –σε χώρο, όπου η Ε.Φ. δεν μπορούσε να παρατάξει στρατό-, με αποτέλεσμα τα τουρκικά στρατεύματα να βρεθούν στα μετόπισθεν της Εθνικής Φρουράς.
Με αυτό τον τρόπο, «εξουδετερώθηκε» και η τελευταία αντίσταση της Εθνικής Φρουράς στην Αμμόχωστο. Ενώ, οι Τούρκοι δεν θα αργήσουν να μπουν ανενόχλητοι στην πόλη του Ευαγόρα…
Για την κατάληψη της Αμμοχώστου, που αφέθηκε «ανοχύρωτη πολιτεία», ευθύνη φέρουν και οι αξιωματικοί που υπηρετούσαν τότε στην Α΄ Στρατιωτική Ανωτέρα της πόλης, οι οποίοι με τις προδοτικές παρεμβάσεις τους δεν επέτρεψαν στην Ε.Φ. να καταλάβει από την πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής το Κάστρο, κοντά στο Σακχάρια, όπου εκρύβοντο Τουρκοκύπριοι και Τούρκοι στρατιώτες.
Υπενθυμίζουμε, την εντολή που έδωσαν στον διοικητή της 199 Μοίρας Πυροβολικού, Υπλγό (ΠΒ) Η.Ταβουλάρη, να σταματήσει να ρίχνει με τα πυροβόλα του εναντίον του Κάστρου από το χωριό Γαϊδουράς, όπου βρισκόταν.
Επίσης, την απομάκρυνση του Κυπρίου αξιωματικού, Τ.Μιτσίδη, από τα τείχη του Κάστρου, ο οποίος είχε σταματήσει την υδροδότηση του και αναμενόταν μέσα σε ελάχιστο χρόνο να παραδοθούν από λειψυδρία, όλοι οι «ένοικοί» του.
Βέβαια, η προδοσία ήταν διάχυτη στις τάξεις της Ε.Φ. και δεν ξέρουμε αν η κατάληψη του Κάστρου της Αμμοχώστου στην περίοδο του Αττίλα Ι, θα άλλαζε και τον ρουν της ιστορίας της πόλης του Ευαγόρα….»
Αλλά ας γυρίσουμε στους άντρες που βρίσκονταν μέσα στην πόλη την 15η Αυγούστου του 1974 και στην διήγηση του Πάνου Ιωαννίδη, με την οποία ξεκίνησε αυτό το κεφάλαιο της έρευνας.
«Το απόγευμα της ημέρας εκείνης, ο βομβαρδισμός εντάθηκε, οι Τούρκοι πύκνωσαν τα πυρά από τα Τείχη και κάποιο φορητό ραδιόφωνο μετέδιδε ότι «τα τουρκικά άρματα κατευθύνονται προς την Αμμόχωστο, κινούμενα χωρίς αντίσταση, χωρίς τη συνοδεία πεζικού και με μέγιστη ταχύτητα στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας-Αμμοχώστου».
Η πόλη έρημη.
Μοναδική ένδειξη αντίστασης, οι πυροβολισμοί από τους άνδρες στο Νοσοκομείο και τους εφέδρους στο Δασάκι. Πυροβολισμοί που άρχισαν να αραιώνουν, γιατί τα πυρομαχικά των εφέδρων ήσαν πλέον μετρημένα.
Οι διαταγές οι οποίες δόθηκαν τότε από τον έφεδρο Ανθγό Γ.Αρέστη (σήμερα Ταξίαρχος ε.α.) και τον έφεδρο Ανθγό Π.Ιωαννίδη ήταν: «Παραμένουμε στις θέσεις μας αμυνόμενοι. Οικονομία στα πυρομαχικά» και «Να βγουν παρατηρητές προς τη Λίμνη του Αγίου Λουκά και να αναφέρουν τις κινήσεις των αρμάτων - Να χρησιμοποιηθεί η βενζίνη από τις αποθήκες του Διοικητηρίου για να γίνουν βόμβες Μολότοφ - Εάν τα άρματα κινηθούν μέσα στην πόλη, θα αντιμετωπιστούν».
Ακολούθως δίνουν εντολή στους ασυρματιστές: «Να γίνει προσπάθεια επικοινωνίας με το ΓΕΕΦ και την Κυβέρνηση, για να ζητηθούν ενισχύσεις - Τα άρματα από μόνα τους, χωρίς πεζοπόρα τμήματα, μόνο γραμμή αντιπαράταξης μπορούν να επιδιώξουν, προφανώς κατά μήκος του δρόμου προς το Λιμάνι - Η πόλη της Αμμοχώστου μπορεί να κρατηθεί».
Η πειθαρχία των οπλιτών προς τους νεαρούς Ανθυπολοχαγούς τους ήταν χαρακτηριστική. Μέσα σε συνθήκες κόλασης, όλοι και από μόνοι τους εξύψωσαν το ηθικό τους και κινήθηκαν όπως διατάχθηκαν.
Όμως γύρω στις 17:30 οι Λοχαγοί Κάτσιος και Λώτας, με τα τμήματά τους (το Τμήμα του Νοσοκομείου) διατάχθηκαν να ανασυνταχθούν στη Δερύνεια και είναι αυτοί που κράτησαν την γνωστή μέχρι και σήμερα, ακραία γραμμή προς την Αμμόχωστο.
Οι μόνοι Έλληνες που είχαν απομείνει στην Αμμόχωστο ήσαν οι 32 έφεδροι στο Δασάκι των Δικαστηρίων και μια ακόμα ομάδα Εφέδρων, που είχαν επίσης εγκαταλειφθεί προδομένοι από την δική τους ηγεσία, στο Λιμάνι της Αμμοχώστου, στον Φάρο(1).
Τα Τούρκικα άρματα εν τω μεταξύ είχαν φθάσει στη Λίμνη του Αγίου Λουκά και κτυπούσαν διαρκώς. Την βενζίνη που έψαχναν οι Ελληνικές δυνάμεις για να κατασκευάσουν βόμβες-Μολότωφ, την είχε πάρει μαζί του ο Συνταγματάρχης Ζαρκάδας.
Ελπίδα για εξασφάλιση ενισχύσεων μέσω του ΓΕΕΦ ή της Κυβέρνησης καμία.
Το μεν Γενικό Επιτελείο δεν απαντούσε στις κλήσεις, ο δε Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το Υπουργικό Συμβούλιο είχαν εγκαταλείψει την Λευκωσία.
Και, το κρισιμότερο, τα πυρομαχικά των εφέδρων στην Αμμόχωστο είχαν εξαντληθεί.
Η «σιγή πυρός» από τη Ελληνική πλευρά, έδωσε το τελικό σύνθημα στους Τούρκους για τελική επίθεση με όλα τα μέσα που διέθεταν. Η μοναδική Ελληνοκυπριακή επιλογή ήταν: ή να χαθούν αμαχητί (λόγω έλλειψης πυρομαχικών) ή να υποχωρήσουν.
Η τελευταία πράξη γράφτηκε με την υποστολή της Ελληνικής σημαίας. Όσοι μπόρεσαν να ακούσουν - σχεδόν όλοι - βρέθηκαν «σε στάση Προσοχής να χαιρετούν την Γαλανόλευκη».
Η Ελληνική σημαία της Αμμοχώστου κατέβηκε, διπλώθηκε και παραδόθηκε στον αρχαιότερο Αξιωματικό. Αμέσως μετά δόθηκε η τελευταία διαταγή: «Να μαζευτεί ο οπλισμός - Άμεση υποχώρηση – Εγκαταλείψατε τας θέσεις μας, η Αμμόχωστος χάνεται….».
Στην πορεία τους αυτή οι Τούρκοι από την κοιλάδα της Μεσσαορίας, έδωσαν πολύ λίγες μάχες μέχρι να φτάσουν στην Αμμόχωστο. Και αυτό διότι οι Εθνική Φρουρά με κατακερματισμένες τις δυνάμεις της και χωρίς ηθικό, εγκατέλειπε τις θέσεις μάχης και μόνο στην θέα των Τουρκικών αρμάτων Μ-48, που τους είχαν πλαγιοκοπήσει και βρέθηκαν στα μετόπισθεν τους (βλ.προηγ.αναφορά).
Και είχαν δίκιο. Αυτοί που τους έταξαν εκεί να αντισταθούν με «ένφηλντ» απέναντι σε άρματα, ήθελαν λίαν επιεικώς κρέμασμα!
Όμως παρά ταύτα οι Τούρκοι παρέμεναν διστακτικοί σε αυτήν την προώθησή τους διότι όπως αναφέρει ο Τούρκος Δρ.Γ.Κιουτσούκ (τότε Αξιωματικός του Στρατού εισβολής) στο βιβλίο της Σ.Ιορδανίδου «Νταλγκά, Νταλγκά», οι πληροφορίες που είχαν ήταν ότι οι Έλληνες μάζεψαν πολύ στρατό και θα επιτεθούν!
Όπως αναφέρει, το βράδυ πριν την προέλασή τους προς την Αμμόχωστο, έμειναν άϋπνοι, περιμένοντας τους Έλληνες να τους ορμήσουν (και με δεδομένο τον φόβο του Τούρκου στρατιώτη να πολεμήσει νύχτα)!
Όπως λέει ο Δρ.Κιουτσούκ στην συνέντευξή του, από την πολύ κούραση, τον φόβο και την αϋπνία έβλεπαν τους ξερούς θάμνους που κουνιόνταν από τον ψυχρό νυχτερικό αεράκι, νόμιζαν ότι ήταν Έλληνες στρατιώτες. Και όλο το βράδυ τρομοκρατημένοι πυροβολούσαν άσκοπα… τους θάμνους!
Δυστυχώς για εμάς αυτή η αντεπίθεση δεν έγινε ποτέ!
Ανικανότητα; Προδοσία;
Μάλλον και τα δύο μαζί… από διαφορετικούς πρωταγωνιστές!
Μα ακόμα και όταν έφτασαν στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δίσταζαν να μπουν στην πόλη!
Δεν μπορούσαν ποτέ να φανταστούν ότι την υπεράσπιζαν μερικές – χωρίς πυρομαχικά – διμοιρίες!
Σε όλη την πορεία τους οι Τούρκοι διέπραξαν τρομερές κτηνωδίες απέναντι στους τραυματίες ή τους αιχμάλωτους Εθνοφρουρούς.
Τους μεν αιχμάλωτους άνδρες της ΕΦ τους εκτελούσαν ομαδικά (ομολογία του Δρ.Γ.Κιουτσούκ), τους δε τραυματίες, τους άφηναν στον δρόμο και με εξαιρετικό σαδισμό, πέρναγαν από πάνω τους …οι ερπύστριες των τάνκς (μαρτυρίες επιζώντων στρατιωτών στο ΓΕΕΦ)!
Σε ότι αφορά τους άμαχους που δεν πρόλαβαν να φύγουν από τα σπίτια τους ή έμειναν εγκλωβισμένοι στα χωριά τους, το βιβλίο του Ρ.Αλασόρ (Κούρδου που υπηρετούσε στον Τουρκικό Στρατό εισβολής) «Διαταγή: Εκτελέστε τους αιχμαλώτους» δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για την τραγική τύχη τους.
Ομαδικές εν ψυχρώ εκτελέσεις, βιασμοί γυναικών ανεξαρτήτως ηλικίας, κακοποιήσεις παιδιών και γερόντων…
Η σαδιστική τους διάθεση ήταν τέτοια, όπου «αφιονισμένοι» Τούρκοι στρατιώτες «μυρίζοντας ρακί και ιδρώτα», προσπαθούσαν να σκεφτούν ότι πιο αποτρόπαιο μπορεί να συλλάβει ανθρώπινος νους, για να το εφαρμόσουν στον ανυπεράσπιστο άμαχο πληθυσμό!
Στα βιβλία αυτών των δύο Τούρκων, θα δούμε ότι ο Τούρκικος λαός, έκανε «βήματα προόδου στην εξέλιξη του σαδισμού» στα τελευταία 50 χρόνια που μεσολάβησαν από την Μικρασιατική Καταστροφή. Σε ένα παρέμεινε ο ίδιος: στο να τα πράττει όταν απέναντί του είχε άοπλους και ανυπεράσπιστους άμαχους!
Όπως είχε πει ο Β.Ουγκώ: «παντού φωτιά και θάνατος… από εδώ πέρασαν Τούρκοι…»
Η Αμμόχωστος είναι ακόμα ένα παράδειγμα στρατηγικής ήττας του ΓΕΕΦ, διότι μπορούσε να σωθεί.
Με τις αντιφατικές διαταγές και την αδυναμία επιβολής της πειθαρχίας, που θα δημιουργούσε εκείνες τις δυνάμεις εφέδρων, οι οποίες θα μπορούσαν να σταλούν ως ενισχύσεις των λιγοστών υπερασπιστών της, χάθηκε η πόλη, που από τότε αποτελεί «πόλη φάντασμα» και διαρκές διαπραγματευτικό όπλο των Τούρκων.
Μια μαρτυρία ενός βετεράνου που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, προς τον γράφοντα είναι συγκλονιστική και παρουσιάζει εξίσου ανάγλυφα με τις προηγούμενες αφηγήσεις, την κατάσταση που επικράτησε τότε.
Λέει λοιπόν ο Βετεράνος του ’74 (παρατίθεται αυτούσιο με την ορθογραφία του συγγραφέα του, ο οποίος ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος): «19 Ιουλιου 1974, μετα απο ενα εξοντωτικο πενθημερο διαρκους κινητικοτητας επισκεφθηκα τους γονεις μου στο χωριο προκειμενου να δουν οτι ειμαι καλα και για να παω το βραδι στο πανηγυρι του Προφητη Ηλια στους Στυλλους. Αμα ομως τη αφιξει μου, αρχισαν να κυκλοφορουν φημες οτι θα κανει πολεμο η Τουρκια. Τοτε με το οπλο ανα χειρας, ενα μαρτινι, βγηκα στον κεντρικο δρομο προκειμενου να βρω μεσον επιστροφης στην Αμμοχωστο, οπου και ειχα υπηρεσια εκεινο το διαστημα.
Με το οπλο στο χερι δεν ηταν καθολου δυσκολο να σταματησει το πρωτο διερχομενο αμαξι, ενα μερσεντες μαυρου χρωματους με οδηγο εναν Τουρκοκυπριο απο το Τζιαος, οπως διαπιστωσα απο τις ελαχιστες καουβεντες που ανταλλαξαμε.
Αυτος ειχε προορισμο την παλια πολη της Αμμοχωστου, την περιτειχισμενη, ενω εγω ειχα προορισμο 300 μετρα εξω απο την πυλη, τον αστυνομικο σταθμο. Σε εικοσι λεπτα με αφησε εξω απο την πυλη, με χαιρετησε, τον ευχαριστησα, δεν ξερω τι ενιωθε εκεινη την ωρα, εγω προσπαθουσα να φανταστω την ωρα, αν συναντιομασταν αυριο στον πολεμο, καπως περιεργα.
Αρχισε πλεον να σουρουπωνει και η κινητικοτητα του στρατου ηταν εντονη. Προετοιμασιες, κατασκευη προχειρων οχυρωματικων αλλα και ανησυχια για τους ανθρωπους που ειναι κρατουμενοι σε διαφορους θαλαμους στον σταθμο.
Ειμαι για πεμπτη μερα πλεον αγρυπνος και μου εχουν αναθεσει σκοπια απο τις 12 τα μεσανυκτα μεχρι το πρωι. Στον θαλαμο, καθιστοι η ξαπλωμενοι, ησαν καμια δεκαπενταρια ατομα, με καποιους βρεθηκαμε γνωστοι και πιασαμε συζητηση. Ηταν δυο η και τρεις, αδελφια απο την Πυργα, γιοι του Τσιακκουρμα που κρατουνταν. Τους πληροφορησα οτι επικειται τουρκικη εισβολη και οτι μαλλον το πρωι θ αφεθουν ελευθεροι.
Η νυστα μου ηταν τετοια που τα ματια μου εκλειναν ακομη και σε ορθια θεση, ακουμπωντας στον τοιχο εξω στο μπαλκονι του ισογειου σταθμου. Προσπαθω να αντεξω, το κουβεντιαζω με τον εναν Τσιακκουρμα που παραμενει ξυπνιος και με παρακολουθει. Τον παρακαλω να προσεχει και να μου υποσχεθει οτι δεν θα δραπετευσει κανεις. Πραγματι, κατα τις 2:30 καθιστος πλεον στη γωνια του μπαλκονιου κοιμαμαι μεχρι τις πεντε το πρωι. Ελαφρα-ελαφρα, με ακουμπα για να ξυπνησω. Ελα, ξυπνα, εχουμε πολεμο. Τον ευχαριστησα και του ευχηθηκα καλη τυχη, διαβεβαιωνοντας τον οτι θα αφεθει ελευθερος, παιρνω το οπλο και κατευθυνομαι προς την πισω πλευρα του κτιριου να παρω θεση μαχης αφου ηδη απελευθερωθηκαν και οι κρατουμενοι. Κοντα στο κτιριο της αστυνομιας, προς τα δυτικα και απεναντι απο το νοσοκομειο υπηρχε μια σειρα απο τουρκικα κτιρια, το παλιο γυμνασιο, το καινουριο που ηταν τριωροφο και μετα σε κοντινη αποσταση ηταν μια συσταδα καταστηματων, αναμεσα τους και αυτα του Νιαζι.
Αξιωματικοι και στρατιωτες εργαζονται πυρετωδως και στηνουν προχειρα οχυρωματα σε ηδη υπαρχοντα χαρακωματα. Βρισκομαι στο πισω μερος και δυτικα του κτιριου λιγο πριν τις εξι το πρωι. Μια κοπελα, μαθητρια προφανως, καταφθανει στο χαρακωμα, στην φαση των προετοιμασιων και παιρνει θεση. Ποια εισαι εσυ, τι θελεις? Ειμαι η αδελφη του Κκολα του Αντριου απο το Αρναδι. Ο Κκολας ηταν απο τους γνωστους ανταρτες της ΕΟΚΑ Β “Φυγε γιατι το οπλο που κρατας δεν κανει τιποτα”, ενα εμπροσθογεμες, γιατι της ειπαν οτι δεν υπηρχαν αλλα. “Όχι”, ηταν η απαντηση της και μπηκαμε στο χαρακωμα περιπου εφτα με οκτω ατομα. Κτυπησαν εν τω μεταξυ οι σειρηνες της πολης και μια απεραντη σιωπη περισκεψης διαπερασε τους μαχητες. Απεναντι στο παλιο σχολειο εκαναν και οι Τουρκοι τις δικες τους προετοιμασιες. Καποιοι απ αυτους τολμουσαν πριν ξεκινησουν οι σφαιρες, να βγαινουν εξω απο τα σημεια καλυψης και να κραδαινουν παλιες χατζαρες ενος μετρου και να φωναζουν :Θα σας φερουμε τον Μακαριο πισω, θα σας φερουμε τον Μακαριο πισω!
Δεν πρεπει να περασαν πανω απο πεντε-δεκα λεπτα και αρχισε το κροταλισμα. Κρατουσα ακομη το μαρτινι και διπλα μου ηταν ο Κυριακος απο την Ορμηδεια, ο ψηλος, ο γιος του φουρναρη, λοχιας που κρατουσε ενα μπρεν. Το οπλο του παθαινει εμπλοκη, κανει στο πλαι και κατεβαζει το οπλο. Μια σφαιρα διαπερνα τη θυριδα και καρφωνεται στο πισω μερος του χαρακωματος. Παιρνω το μπρεν, καθοτι πιο ευλυγιστος, ο Κυριακος δεν χωρουσε απο το υψος μεσα στο χαρακωμα, το λυνω το συναρμολογω και ξεκινω κατα ριπας. Σε πεντε με εξι λεπτα οι Τουρκοι υποχωρουν ατακτα. Απο την ανατολικη πλευρα ειναι μια ομαδα με τον Περβολαρη και με αξιωματικο τον Γιωρκατζη, ανηψιο του γνωστου υπουργου, ανατολικοτερα ακομη ηταν ο Μουζακης, ο ταγματαρχης, με την ομαδα του. Σχεδον ταυτοχρονα ορμησαμε ολες οι ομαδες προς το παλιο σχολειο. Εγω μαζι με τον Κυριακο καναμε κυκλωτικη κινηση και βρεθηκαμε στο νοτιο τμημα του σχολειου, στο κεντρο και προς τα ανατολικα υψωθηκε η ελληνικη σημαια που κρατουσε οπως ειπωθηκε αργοτερα ο Περβολαρης. Το ονομα Περβολαρης δεν ειναι αληθινο, και αποκρυπτω το πραγματικο επειδη η μεταγενεστερη συμπεριφορα του ηταν καθε αλλο παρα λεβεντικη. Δεξιοτερα και βορειανατολικα κινηθηκε ο Μουζακης.
Αφου εγινε εκπορθηση του κτιριου, συνεχισαμε με τον Κυριακο και βρεθηκαμε στη νοτιοδυτικη εισοδο του νεου κτιριου του τριωροφου, που οδηγουσε στον κηπο. Εισηλθαμε στο κτιριο με καθε προφυλαξη, πρωτα στον διαδρομο και μετα στις μπροστινες αιθουσες.
Ανεβηκαμε στη συνεχεια στους πανω οροφους. Απο την αλλη πλευρα, την ανατολικη, ειχαν εισελθει πλεον κι αλλες ομαδες. Τα πυρα δεν επαψαν καθ ολη τη διαρκεια της επιχειρησης, ακομη και μετα που μπηκαμε στο κτιριο, μαλιστα απο το νοσοκομειο φαινεται οτι οι δικοι μας δεν ειχαν αντιληφθει οτι το τουρκικο γυμνασιο ειχε περιελθει στα χερια μας, ετσι απο φιλια πυρα τραυματιστηκε στην κοιλια καποιος αστυνομικος, στο ισογειο του κτιριου.
Για την εξελιξη της καταστασης του δεν εμαθα, ουτε θυμαμαι το ονομα του.
Αφου το κτιριο ειχε πλεον καταληφθει απο τις ομαδες μας, ο Μουζακης φαινεται οτι προχωρουσε με την ομαδα του φορωντας απ οτι θυμαμαι στολη εξοδου με διακριτικα λοχια.
Προχωρωντας αναμεσα στα πευκακια μπροστα απο τα τουρκικα κτιρια αντιληφθησαν εναν Τουρκο τραυματια καταγης. Ενας απο την ομαδα ρωτησε τον ταγματαρχη αν επρεπε να τον αποτελειωσουν. Ο Μουζακης ομως του ειπε οτι δεν πρεπει, ετσι προχωρησαν για την επομενη φαση. Ομως ο Τουρκος πυροβολησε και τραυματισε τον ταγματαρχη. Πριν ξεψυχησει, οπως ειπαν οι συντροφοι του και αυτοπτες μαρτυρες, ψελλισε τη φραση: Ζητω η Ενωση, ζητω η Ελλαδα!
Στο κτιριο τωρα εχουν συγκεντρωθει αρκετες δεκαδες μαχητων, μεταξυ αυτων και ο Κικης Κωνσταντινου με μια ομαδα ανταρτων της ΕΟΚΑ Β, φορωντας στολες καταδρομεων και κρατωντας καλασνικωφ. Παρεμειναν για λιγο και μετα αποχωρησαν για αλλου. Φαινεται οτι αφησαν και καποια οπλα, γιατι στη συνεχεια καποιοι απο την αμυνα του κτιριου κρατουσαν παρομοια. Σε καποια στιγμη, προκειμενου να αντιμετωπισουμε τα πυρα των Τουρκων βρεθηκα μαζι με τεσσερις-πεντε ακομη στην ταρατσα, επειδη το κτιριο μεχρι και τον πρωτο οροφο δεν ειχε ορατοτητα εξαιτιας των δενδρων-πευκων που το περιεβαλλαν.
Ειναι ακομη αρκετα πρωι, ισως οκτω, βια εννια και εγω με τους υπολοιπους, προπαντος με τον Γιωργο τον Κουμπαρη, αυτος με το καλασνικωφ και εγω με το μπρεν, με πυρα κατα βολην, οι υπολοιποι κρατουσαν μαρτινια, εξουδετερωνουμε ολα τα πολυβολεια που ηταν στη σειρα τοποθετημενα πανω στα τειχη της παλιας πολης.
Προσπαθουμε να διευκολυνουμε χερσαια επιθεση με αρματα μαχης που θα εισεβαλλαν στην πολη απο την κεντρικη πυλη.Ο καυσωνας ηταν φοβερος, σε συνδυασμο με το μπαρουτι που αναπνεαμε. Κατα διαστηματα εναλλασσομαστε και ακουμπουσαμε καθιστοι στον τοιχο που δημιουργουσε το κλιμακοστασιο στην ταρατσα. Καποια στιγμη αφου διαπιστωσαμε οτι εχουν κοπασει οι σφαιρες απο την πλευρα των τειχων, σταματησαμε τις βολες, κανοντας και οικονομια πυρομαχικων. Τοτε μια ριπη απο πεντε με εξι σφαιρες σφηνωθηκαν στον τοιχο του κλιμακοστασιου μολις τρια εως δεκα εκατοστα πανω απο το κεφαλι μου. Ενιωσα τους σοβαδες στους ωμους μου και πραγματικα τον κινδυνο, οχι μονον εγω αλλα και οι υπολοιποι, δεν μας ενοιαζε ομως και τοσο, γιατι ξεραμε τον σκοπο για τον οποιον πολεμουσαμε, που ηταν μονον η Ενωση που την εβλεπαμε κοντυτερα απο ποτε.
Το στηθαιο που ηταν στην ταρατσα και μας πραστατευε πρεπει να ειχε υψος εβδομηντα εκατοστα. Ακουμπουσαμε τα οπλα πανω σ αυτο προκειμενου να εχουμε σταθερο χερι και σιγουρη βολη. Κτυπουσαμε με φοβερη ευστοχια μεσα στις θυριδες.
Κατα το απογευμα, δεν θυμαμαι την ακριβη ωρα, διψασαμε και ο Γιωργος που κρατουσε και παγουρι ειπε να παει στο ντεποζιτο το τσιγγινο, που ηταν στη ταρατσα καμια εικοσιπενταρια μετρα πιο περα για να βρει νερο. Ισως να ειχε βρυσουλα το ντεποζιτο, δεν ειμαι σιγουρος, οταν ομως εφευγε ο Γιωργος του ειπα να μου φερει και μενα. Επειδη ομως δεν κατεβαινε νερο αναγκαστηκε να πυροβολησει στη μεταλλικη δεξαμενη, χαμηλα για να τρεξει νερο. Πραγματι αφου ηπιε νερο εβαλε και στο παγουρι. Οταν επεστρεψε του ζητησα να μου δωσει να πιω, ομως μου ειπε να παω να πιω τωρα που τρεχει και θα με καλυπτει, θελοντας να κρατησει το νερο για αργοτερα αφου και αυτο της δεξαμενης σε λιγο θα στερευε. Πραγματι πηγα προς το σημειο που ετρεχε και χανοταν το νερο και ο Γιωργος ορθιος με το καλασνικωφ στο χερι βαλλει εναντιον των τειχων.Δεν προχωρησε ομως προς το στηθαιο οπως καναμε προηγουμενα, αλλα εμεινε καπως πιο μεσα εσωτερικα, στο μεσο του κτιριου και δυο τρια μετρα απο την εξοδο του κλιμακοστασιου στη ταρατσα που ηταν κλειστη με ξυλινη πορτα.Την ωρα που ειχα το στομα μου ανοικτο για να ρεει το νερο απο την τρυπα της σφαιρας ακουσα εναν δυνατο πλαταγισμο. Κοιταξα και ειδα τον Γιωργο ξαπλωμενο. Ετρεξαν ολοι, τεσσερις-πεντε, οσοι ειμασταν πανω, δεν μιλουσαμε γιατι ειδαμε, δεν υπηρχε ελπιδα, η σφαιρα δεν ηρθε απο τα τα τειχη, ηρθε απο αριστερα, απο ενα χιλιομετρο η ισως ενα μιλι μακρια, απο το πολυοροφο κτιριο του Κουτουπη που φαινεται οτι υπηρχαν ακομη
Τουρκοι. Διαπερασε την ξυλινη πορτα, το κρανος, ολο το κεφαλι και αφηνοντας σημαδι απο την αλλη πλευρα του κρανους. Η βολιδα ηταν κατω καθως και το κρανος το οποιο εφυγε με την πτωση.
Ο ηρωας συνεχισε να αναπνεει, δεν θελαμε να μαθευτει και κατω για να μην σπασει το ηθικο, ομως σκεφτηκαμε οτι επρεπε να τον κατεβασουμε, ετσι δυο απο μας προσπαθησαμε αλλα μας φανηκε αρκετα βαρυς και ετσι ενας τριτος ειδοποιησε στο ισογειο. Ανεβηκε τοτε ενας γεροδεμενος, ο Στεφανιδης, που φανταρος ακομα εγκατελειψε την μοναδα και βγηκε ανταρτης με την ΕΟΚΑ Β, ισως μαζι με τον Κκολα τον αδελφο του ηρωα, τον εβαλε στην πλατη και τον κατεβασε.
Ειμαι σιγουρος οτι ο Γιωργος αν προλαβαινε να μιλησει θα φωναζε κι αυτος οπως ο Μουζακης, ζητω η Ελλαδα, ζητω η Ενωση, οπως αλλωστε ολοι το ιδιο νιωθαμε εκεινη την περιοδο. Ισως γι αυτο να μην κρατουσε και τα μετρα ασφαλειας επειδη ειχε ερωτευθει την Ελλαδα με παθος, αυτο ειχε στο στομα του οσο πολεμουσαμε, λατρευε την Ενωση, ηθελε να της χαρισει τη ζωη του. Μετα τον ηρωικο θανατο του Γεωργιου Κουμπαρη, κατεβηκαμε κατω αρκετα προσεκτικα, φοβουμενοι μην ερθει καμια αδεσποτη απο την τζαμαρια που περιεβαλλε το κλιμακοστασιο αναμεσα στους οροφους. Δεν θυμαμαι αν μας εδωσαν ξηρα τροφη, και να μη μας εδωσαν δεν ειχε καμια σημασια, εμεις πεινουσαμε για μαχες και διψουσαμε για νικες.
Ανεβηκα στον δευτερο οροφο, δηλαδη στο τριτο πατωμα και μαζι με αλλους συμπολεμιστες προσπαθουσαμε να καταβαλουμε τους Τουρκους ελπιζοντας οτι απο ωρα σε ωρα θα εμπαιναν τα αρματα στην πολη την περιτειχιστη, τρια ηταν, ολα κι ολα τα οποια κινηθηκαν επιτυχως κατα το πραξικοπημα, παλια, ρωσικης κατασκευης.
Στο δευτερο οροφο, τερμα του διαδρομου υπηρχε ενα μικρο δωματιο οπου υπηρχε ενα διπλο κρεβατι. Οπως ημουνα τοσο κουρασμενος απο τις προηγουμενες μερες το δοκιμασα και μου αρεσε τοσο που ειπα στους αλλους οτι αυτο μου ανηκει. Βραδιασε και περιμενουμε τη νυκτερινη επεμβαση, ομως καμια ειδοποιηση καμια κινητικοτητα. Ξαπλωσα στο κρεβατι το οποιο ειχε σουστες και βουλιαξα στην απολαυση του. Διπλα αποθεσα το μπρεν. Με πηρε ο υπνος αμεσως.
Το πρωι αξημερωτα, πρεπει να ηταν πριν απο τις πεντε, ξυπνησα απο τις ταλαντωσεις του κτιριου που δεχθηκε επιθεση με ρουκετες απο αεροπλανα. Συγκλονιστηκε συνθεμελα, αναζητω το οπλο μου αλλα λειπει, ισως καποιοι κατα τη διαρκεια της νυκτας ηθελαν να το χρησιμοποιησουν, δεν ηταν και πολλα τα αυτοματα, ενα στα δεκα με δεκαπεντε, ειχαμε και ενα τριανταρι στο ισογειο το οποιο εκανε φοβερη δουλεια.Κατεβηκα κατω, αναζητησα το οπλο αλλα δεν το βρηκα, ετσι πηρα ενα αλλο που βρηκα μπροστα μου με την πρωτη ευκαιρια. Τα αεροπλανα περιστρεφονται πανω απο την Αμμοχωστο για αρκετη ωρα και ριχνουν βομβες και ρουκετες. Πολυβολουν στοχους οπου μπορουν, γιατι δεν μπορουν να κατεβουν αρκετα χαμηλα. Σ’αυτη τη φαση των βομβαρδισμων απ οτι ελεχθη αργοτερα, στον ηλιακο, στη βεραντα του νοσοκομειου δηλαδη, που απειχε απο εμας εκατοπενηντα μετρα, ουτε τοσα, επεσε μια ρουκετα και σκοτωσε τεσσερις Αυγοριτες που παρακολουθουσαν εκεινη τη στιγμη τ αεροπλανα που πετουσαν αρκετα ψηλα.
Οταν επισκεφθηκα τον χωρο στην εκεχειρια, υπηρχαν ακομη υπολειμματα απο τα αιματα και τις σαρκες. Ολοι οι μαχητες του γυμνασιου καθως και ο αδελφος του Φοινικα που ειναι αγνοουμενος και ηταν χειριστης σ ενα πενηνταρι στην αυλη του νοσοκομειου δωσαμε ρεσιταλ γενναιοτητας πυροβολωντας κατα των αεροπλανων που δεν τα ειδα να τολμουν να κατεβουν χαμηλοτερα απο ενα χιλιομετρο υψος. Σε καποια στιγμη σε βαθος πανω απο ενα με εναμισυ χιλιομετρο προς τη θαλασσα ειδαμε εναν αλεξιπτωστη να πεφτει. Βαλαμε εναντιον του, αλλα δεν νομιζω να τον πετυχαμε γιατι ηταν αρκετα μακρια. Αργοτερα κατα την εκεχειρια ειπωθηκε οτι ο πιλοτος ηταν Αγγλος, που δεν το νομιζω. Στην περιοχη της Αμμοχωστου θεωρουμε οτι κατερριφθησαν δυο τουρκικα αεροσκαφη κατα την πρωτη φαση της εισβολης. Μαλιστα ο Γιωρκατζης επεδεικνυε ως τμημα αεροπλανου, ενα κομματι απο φτερο η κατι αλλο στον περιβολο της αστυνομιας τις επομενες μερες.
Ολοι οι στρατιωτες, αξιωματικοι και υπαξιωματικοι, σχεδον στο συνολο τους, γιατι υπηρχαν και καποιες εξαιρεσεις που κρυβοντουσαν κατω απο τους παγκους του χημειου, την ωρα των βομβαρδισμων τραγουδουσαν πολεμικα εμβατηρια και υμνους για την Ενωση. Οι βομβαρδισμοι ομως συνεχιζονταν αμειωτα και καποια στιγμη πηγα στον αξιωματικο και του ειπα οτι στην ταρατσα υπηρχε μια τουρκικη σημαια πολυ μεγαλη, ισως δεκα μετρα μηκος, και αν συμφωνουσε να την απλωνα στην ταρατσα για να παραπλανησουμε τους Τουρκους. Δεν μου δωσε σαφη απαντηση, τι να σου πω, δεν ξερω, ετσι αποφασισα να ανεβω χωρις να το ξερει αλλος, και απλωσα τη σημαια. Δεν ειχαμε αλλη ενοχληση, επειδη ομως ειχα την εγνοια μηπως ερθουν ελληνικα αεροπλανα εκρυψα παλι τη σημαια και κατεβηκα κατω στο ισογειο γιατι το θεωρουσαμε πιο ασφαλες σημειο απο τους βομβαρδισμους.
Κατα το μεγαλυτερο μερος της νυκτας ακουγοντουσαν απο παντου κανονιες πολυβολα και οτι αλλο περιεχει μια πολεμικη κατασταση. Οι στρατιωτες αποκαμωμενοι ξαπλωναν καταχαμα για να ξεκουραστουν. Εγω εβαλα ενα τουβλο ως μαξιλαρι και κοιμηθηκα για καμια ωρα. Την επομενη λεμε ναι, τωρα ειναι η ωρα για την Ελλαδα. Τους Τουρκους τους ειχαμε νικησει, ειχε μεινει μεν η παλια πολη της Αμμοχωστου ολοι ομως οι αλλοι θυλακες ειχαν καταληφθει απο ελληνικες δυναμεις και πλεον η διαδικασια θα ηταν τυπικη, αφου και στην Κερυνεια οι εχθροι ειχαν αποκρουστει σχεδον επιτυχως συμφωνα και με το ραδιοφωνο.
Απο την τριτη μερα της εισβολης, δεν θυμαμαι κατι το ιδιαιτερο, ισως να μας εγινε πλεον ρουτινα, δεν κρατουσα και σημειωσεις. Κατα το μεσημερι, νομιζω στις μια, ανακοινωθηκε καταπαυση του πυρος, εκεχειρια προκειμενου οι εμπολεμοι να συζητησουν. Στα επομενα θα αναφερθω και στην περιοδο της εκεχειριας και στον Τακη τον Μιτσιδη, που αναφερθηκε σε προηγουμενο σχολιο.Θα μιλησω επισης για την τραγικη κατασταση του δευτερου γυρου και τις ευθυνες των πολιτικων που σημερα καποιοι προσπαθουν να απαλειψουν. 22Ιουλιου 1947, εχουμε καταπαυση του πυρος, η καθε πλευρα πρεπει να μαζεψει και να θαψει τους νεκρους της.
Οι Τουρκοι νομιζω ερχονται με κυανοκρανους για να παραλαβουν τους δικους τους. Εγω απο το πολυ μπαρουτι που εισεπνευσα ειχα προβλημα με τον λαιμο μου και εφτυνα αιμα. Αφου ο πολεμος ειχε σταματησει, δεν ειχα προβλημα συνειδησιακο, ετσι πηρα ενα αυτοκινητο Μορρις κλειστο που βρηκα στον περιβολο του σχολειου με καμια δεκαρια τρυπες απανω απο τις σφαιρες, και πηγα στο ΚΕΝ Καραολου για να ζητησω αναρρωτικη αδεια, εκει ηταν η μοναδα που υπηρετουσα τους τελευταιους πεντεμισυ μηνες, μετα απο παραμονη 14 μηνων στο πιο ακριτικο φυλακιο της Κυπρου, στον Παχυαμμο Τηλλυριας. Εκει στο ΚΕΝ νομιζω οτι ηταν γιατρος ο Πελεκανος.
Αφου με ειδε ο γιατρος μου εδωσε αδεια αναρρωτικη δυο η τριων ημερων. Βγαινοντας απο το ιατρειο συναντησα καποιον γνωστο που με ενημερωσε οτι στους θαλαμους νεοσυλλεκτων εκρατουντο Τουρκοι αιχμαλωτοι. Με υφος πολεμαρχου και νικητη, μπηκα στον θαλαμο οπου αντικρυσα ενα θεαμα που με κλονισε. Οι Τουρκοι που στην πλειοψηφια τους καταγονταν απο τρια χωρια της Αμμοχωστου, Μαραθα, Σανταλαρης και Αλοα, ηταν ολοι γνωστοι, και με ανεση θα ελεγα φιλο. Με αγαπουσαν και το ειχαν δειξει αρκετες φορες, γιατι αρκετοι ειχαν δουλεψει κοντα στον πατερα μου η στα χωραφια μας οι γυναικες τους. Κατεβαιναν ο ενας μετα τον αλλον απο τα διωροφα κρεβατια τους και εκλεισαν τον διαδρομο θελοντας να με αγκαλιασουν η να μου σφιγξουν το χερι. Δεν μου ηταν αναμενομενο, γι αυτο ειπα οτι με κλονισε.
Με παρακαλεσαν να ρωτησω και να μαθω πως ειναι οι γυναικες και τα παιδια τους, ωστε οταν θα επεστρεφα στο στρατοπεδο να τους ενημερωσω.
Αυτη η υποθεση ειναι μια απο τις πιο τραγικες και φρικιαστικες της Κυπριακης ιστοριας. Δεν θα επεκταθω στο θεμα, ειναι γνωστο στις αρχες και σε Ελληνες και σε Τουρκους.
Αυτο ας το πουν οι πρωταγωνιστες, εγω ο,τι ξερω ειναι απο αυτα που ακουσα, που ξερει και ολος ο κοσμος. Θα παρακαμψω καποια γεγονοτα, εντονα, που ομως δεν ενδιαφερουν το γενικοτερο συνολο, ισως σε αλλη φαση της ζωης μου, και οχι ως καταγραφη γεγονοτων. Επεστρεψα απο το χωριο με αναμεικτα συναισθηματα, απο τη μια χαρουμενος γιατι πλησιαζε η ωρα να πετυχουμε τους προαιωνιους στοχους, που ηταν η Ενωση της Κυπρου με την Ελλαδα.
Οι φημες οργιαζαν οτι ελληνικα στρατευματα αποβιβαζονται ετοιμα να συνδραμουν στην προσπαθεια, κι απο την αλλην ενα δραμα βασανιστικο θα ξεκινουσε απο τοτε χωρις τελειωμο. Ο αδελφος μου που υπηρετουσε στη Λευκωσια ειχε συνοδευσει ομαδες καταδρομεων στην Κερυνεια και αγνοειται απο τη Δευτερα 22 Ιουλιου. Το μυαλο μου στριφογυριζει συνεχεια σ αυτον, σκεφτομαι τους γονεις μου, ιδιαιτερα τον πατερα μου που εχει προβλημα με την καρδια του.
Επιστρεφω στη θεση μου, ακολουθουν κατα τη διαρκεια των πρωτων ημερων της εκεχειριας λεηλασιες σε τουρκικα καταστηματα. Θυμαμαι τον Φοιτο στα μαγαζια του Νιαζι που γλιτωσε απο τους πολυβολισμους των αεροπλανων, επισης τον επωνομαζομενο Σταφιδκια, λοχια της αστυνομιας που ειχε δωσει κι αυτος το παρων του. Δεν χρειαζεται ν αναφερθουν περισσοτερα. Την επομενη, η μεθεπομενη μερα, εμφανιστηκε στο γυμνασιο ο Τακης ο Μιτσιδης, ενας αξιωματικος αρκετα πατριωτης, θα λεγα φλογερος, γνωστος σε μενα, αφου τον εβλεπα καθημερινα οταν μπαινοβγαινε στον Καραολο. Ευθυτενης, καλοσυνατος με ρυθμικο περπατημα, σαν να πηγαινε σε παρελαση.
Νομιζω οτι κατα το τελευταιο διαστημα αποπεμφθηκε για την αναμειξη του στην ΕΟΚΑ Β, χωρις να ειμαι σιγουρος και δεν εχει και ιδιαιτερη σημασια.
Εμφανιστηκε στο σχολειο αναζητωντας εθελοντες για να επανδρωσει ενα προκεχωρημενο φυλακιο, στον δρομο μπροστα στα τειχη.
Πριν ακομη να τον δω καποιοι του ειπαν για μενα, και τον ακουσα που με φωναζε με το τοπωνυμικο μου, με πλησιασε και με ρωτησε αν ειμαι προθυμος. Θα σου βρω ακομη εφτα και θα πατε στου Πραγκου. Πραγματι πηγαμε, δεν θυμαμαι πως, με τα ποδια ισως γιατι ηταν αρκετα κοντα. Οταν φθασαμε μια μπουλντοζα-εκσκαφεας χαλουσε την ασφαλτο διαγωνια στον πισω δρομο και διανοιγε χαρακωμα. Το καταστημα βρισκοταν αναμεσα στον κεντρικο δρομο των τειχων που οδηγουσε στο λιμανι και σε εναν αλλον που βρισκοταν πισω απο το μαγαζι. Με "ξεναγησε" στον χωρο και θυμαμαι αριστερα και δεξια του καταστηματος υπηρχαν δυο δωματια. το αριστερο δεν το θυμαμαι τοσο καλα, ομως εκει βρηκα μια σιδερενια σωληνα δυομισυ ιντζων και μου εδωσε αφορμη να του ζητησω μπαζουκας προκειμενου να κτυπησουμε τα πολυβολεια των Τουρκων. Υποσχεθηκε οτι θα γινει οπωσδηποτε, και ετσι, ενοσω ηταν εκει και μας εδινε οδηγιες εστησα και τη σωληνα στο μικρο παραθυρο-θυριδα προς τη μερια των τειχων.
Απο την αλλη μερια του καταστηματος ηταν ενα πετρινο κτισμα χωρις σκεπη και πορτοπαραθυρα. Υπηρχε εισοδος ανοικτη και παραθυρο προς τα τειχη. Το καταστημα ηταν ελαφρως υπερυψωμενο με τις προθηκες προς τον κεντρικο, ενω εμεις μπαιναμε απο μια πορτα στο πισω μερος και σκυφτοι μπαιναμε δεξια απο το πλατυσκαλο στο υπογειο για να μη γινουμε αντιληπτοι απο τους Τουρκους.
Την επομενη ξεκινησαμε να ενισχυουμε τις οχυρωσεις στην ανατολικη πλευρα με τσουβαλακια αμμο. Στησαμε μαλιστα διπλη σειρα για να αντεξουν στα δυνατα πυρα. Κατα διαστηματα, μια φορα την ημερα, περνουσε και καποιος αξιωματικος για να επιβλεπει την κατασταση.
Περασαν καποιες μερες, οι φημες για στηριξη της Ελλαδας ηταν διαχυτες, ομως εμεις οπλα εκτος απο ενα μπρεν που εφερα μαζι μου και ενα αλλο καλασνικωφ τα αλλα ηταν τα γνωστα μαρτινια, δηλαδη τα τυφεκια Νο4. Πηρα στο τηλεφωνο, μας ειχαν φερει με καλωδιο ηδη γραμμη, τον Τακη τον Μιτσιδη για τη μπαζουκας. “Ναι, μην ανησυχεις, θα σας φερω”. Να μην ανησυχω μια κουβεντα ηταν, απεναντι οι Τουρκοι μετα την βλακεια που εκανα να στησω τη σωληνα, εχουν ενισχυσει τα τειχη με πολλα πολυβολεια ακριβως απεναντι μας.
Η αγωνια για τις συνομιλιες συνεχιζεται, η Αμμοχωστος ειναι αποκλεισμενη, ομως οι ΟΗΕδες μπαινοβγαινουν για "ανθρωπιστικους λογους", πραγμα που μας προβληματιζει ιδιαιτερα. Οι μερες περνουν, ο ενθουσιασμος του πρωτου γυρου απο την πλευρα μου εχει μετατραπει σε προβληματισμο, επειδη πλεον σκεφτομαι τον αδελφο μου και πως θα ειναι τα πραγματα στην οικογενεια αν λειψω κι εγω. Σε καμια περιπτωση δεν περασε μεσα μου ο φοβος, απλα οτι επρεπε να προσεχω περισσοτερο.
Στις δεκατρεις Αυγουστου, μετα το ναυαγιο των συνομιλιων, θυμαμαι ακομη την φραση του υπουργου των εξωτερικων Γεωργιου Μαυρου."Δεν υπαρχει επιλογη αναμεσα στην εθνικη ταπεινωση και τον πολεμο".
Αυτα εχοντας υποψιν, ημουνα σιγουρος για την αποφασιστικοτγτα της Ελλαδας.Το πρωι της επομενης, αρκετα πρωι, πριν τις εξι, ακουμε τις κανονιες απο μακρια. Εχουνε στηθει ηδη στο αριστερο πολυβολειο με το καλασνικωφ και τα μαρτινια οι υπολοιποι εφτα, ενω εγω πηγα στο πετρινο δεξια. Ακουω φωνες και ολοι εγκαταλειπουν το αριστερο μερος και κατευθυνονται προς το χαρακωμα. Οταν πλησιασα ειδα την αμμο να αδειαζει απο τα τσουβαλια που ηταν πλεον διατρητα με διαμπερη τροπο.
Στο χαρακωμα ειναι και οι εφτα και εχω πλεον αναλαβει χρεη φυλαξης απο το πετρινο κτισμα, μην κατεβουν οι Τουρκοι και μας σφαξουν. Δεν τολμουσα πλεον να ριξω κατα των Τουρκων γιατι διαπιστωσα οτι η ισχυς του πυρος ηταν αδικαιολογητα φοβερη, αντιθετα με τον πρωτο γυρο. Ετσι εξαγω το συμπερασμα, αυθαιρετο ισως, οτι οι ΟΗΕδες κατα τη διαρκεια της εκεχειριας ενισχυσαν τα οπλα των Τουρκων "ανθρωπιστικως". Παιρνω στο τηλεφωνο την Ανωτερα Διοικηση και ζητω τον κυριο Μιτσιδη προκειμενου να καλεσουμε ενισχυσεις.
Ο κυριος Μιτσιδης εινα αρρωστος και λειπει. Κατι δεν μου αρεσε, στον πολεμο ομως πρεπει να δινεις λυσεις καθε στιγμη. Παραμενουμε ως εχουμε στο χαρακωμα οι εφτα κι εγω στο πετρινο. Σε λιγο φανηκαν τ αεροπλανα. Δεν χρειζοταν να κανουν ελιγμους οπως στον πρωτο γυρο, δεν προλαβα να βγω απο το πολυβολειο και ακουω δυνατους κροτους απο βομβες. Μια βομβα εσκασε στα τριαντα μετρα στη μεση του δρομου και ανοιξε διαμετρο εφτα με οκτω μετρα, λιγο αργοτερα μαζεψε και αρκετο νερο.
Ομως το πιο συγκλονιστικο ηταν κατι αλλο πιο φοβερο που ισως αυτοι που το εζησαν, οι εφτα δηλαδη, να το διηγουνται ως θαυμα. Πανω απο το χαρακωμα υπηρχε ενας αρκετα μεγαλος ευκαλυπτος, φυτεμενος στην ακρη του δρομου και πριν το πεζοδρομιο. Θα ειχε διαμετρο ο κορμος του, 70-80 εκατοστα. Βγαινοντας αμεσως μολις εφυγαν τα αεροπλανα, ειδα μπροστα μου να απλωνεται ο πελωριος ευκαλυπτος και να καλυπτει ολο τον δρομο και να κρυβει το χαρακωμα. Φωναζω δυνατα, αλλα δεν ακουω απαντηση, θορυβηθηκα, ξαναφωναξα και πλησιασα πιο κοντα και τοτε τους ειδα να βγαινουν και οι εφτα δειλα δειλα σωοι και αβλαβεις. Η ρουκετα με κατευθυνση το χαρακωμα σκαλωσε σε υψος εναμισυ μετρου, κατι παραπανω ισως, τον εκοψε οπως οταν σπας ενα αγγουρι, και καταπλακωσε τους εφτα που ετσι γλιτωσαν.
Οι εφτα πλεον βρισκουν καταφυγιο στο υπογειο του καταστηματος. Οι βομβαρδισμοι συνεχιζονται, τα αεροπλανα εχουν υψος λιγοτερο απο εκατο μετρα, ριχνουν σκετη φωτια που σηκωνει μανιταρια, τα διπλανα και τα παραδιπλανα ειναι ηδη καμενα απο τους προηγουμενους βομβαρδισμους. Σε μια απο τις πολλες επιδρομες ακουω τα αεροπλανα και βγαινω με το μπρεν να προλαβω το υπογειο. Σε αποσταση 150 μετρων βλεπω ενα αεροπλανο στα 80 υψος και να ξεκολλανε σιδερα που γυριζαν ακανονιστα, προλαβαινω και κανω πλοζιον στη τσιγγινη πορτα του καταστηματος, ξαπλωνω στο πλατυσκαλο και κλωτσω με το ποδι την πορτα και ακουμπω πανω της. Οι βομβες επεσαν, κατεβηκα στο υπογειο και τους ειδα και τους εφτα αγκαλιασμενους να προσευχονται. Εβαλα σχετικα τις φωνες, κι ας ηταν καποιος απο αυτους και ανωτερος μου αλλα δεν μου εδωσαν σημασια, και ετσι ξαναβγηκα για το πολυβολειο. Θεωρουσα οτι τωρα ηταν ακομη πιο επικινδυνο να βγουν ενθουσιασμενοι οι Τουρκοι και μας σφαξουν. Βγαινοντας απο το υπογειο ειδα να καιγονται τα ξερα χορτα που ακουμπουσαν στον τοιχο. Υπηρχαν μαλιστα και φιαλες μεγαλες στενομακρες υγραεριου αφημενες εξω, προφανως αδειες που εμεις δεν φροντισαμε να απομακρυνουμε.
Ετσι περασε η πρωτη μερα του δευτερου γυρου, μπαινοβγαινοντας στο υπογειο για να προσεχω και τους υπολοιπους, μεχρι που καποια στιγμη ενας εξ αυτων με πλησιαζει, οι αλλοι παρεμεναν κατω και μου λεει οτι θελει να περασει στην απεναντι πλευρα του δρομου που ηταν ηδη βομβαρδισμενα και καμενα, ηταν ενα συσκευαστηριο πατατων, και οπως ειπε, στο Λονδινο οι Αγγλοι κρυβονταν στα καμενα για να γλιτωσουν. Μου φανηκε λογικη η σκεψη και του ειπα να παει.
Αφου ξαναρθαν τα αεροπλανα κι εφυγαν του φωναξα για να μαθω αν ειναι καλα, αλλα δεν ελαβα απαντηση. Πηγα προς τα κει, μεσα στα καμενα, ξαναφωναξα αλλα τιποτα, καποια στιγμη ακουμπησα σ ενα τοιχο και ενιωσα το χερι μου να τον διαπερνα χωρις αντισταση. Ηταν απλα ορθια, ομως καμενα!
Ο στρατιωτης που την κοπανησε ηταν απο τον Αγιο Γεωργιο Σπαθαρικου και τον ειχαμε δηλωσει εξαφανισθεντα οταν υποχωρησαμε αλλα εμαθα οτι απλα την κοπανησε, λιποψυχησε. Δεν θα πω το ονομα του, τα στοιχεια που εδωσα ειναι πολλα, και αν καταλογισω ευθυνες πρεπει πρωτα στους Αραπακη και Παπανικολαου και μετα στους πολιτικους. Αυτα που περιγραφω λαμβανουν χωραν επι κυβερνησης "εθνικης σωτηριας".
Το βραδι δεν θυμαμαι να κοιμηθηκα, και ετσι πρεπει να συνεβηκε γιατι οι αλλοι δεν ξεκολλουσαν απο το υπογειο, αρα ημουν επιφορτισμενος με τη φυλαξη, εξαλλου ποτε δεν ημουνα του υπνου. Την επομενη ξεκινησαμε με βομβαρδισμους. Οι συντροφοι μου, πιεζουν για υποχωρηση. Το τηλεφωνο απο την προηγουμενη δεν επικοινωνει, εχουμε μαθει οτι εσπασε το μετωπο της Μιας Μηλιας και οι Τουρκοι πλησιαζουν, αρματα μαχης για να αντιπαραταξουμε στην Αμμοχωστο δεν υπαρχουν. Τα τρια στο πραξικοπημα, ρωσικης κατασκευης, ειναι ακινητοποιημενα και σε ενα απο αυτα, ενας γνωστος μου απ οτι εκ των υστερων εμαθα, σηκωσε λευκη σημαια και παρεδοθη απο τους ΟΗΕδες στους Τουρκους και ετσι γλιτωσε. Υπηρετουσαμε μαζι στον Καραολο και καταγοταν απο τις Μαντρες Λευκονοικου.
Η αποσταση απο τη Μια Μηλια μεχρι την Αμμοχωστο ηταν μολις πενηντα χιλιομετρα χωρις λοφους, χωρις βουνα, ακομα και με ποδηλατο μεσα απο τα χωραφια μπορουσες να διανυσεις την αποσταση.
Ο φοβος δεν ηταν αδικαιολογητος, ομως πρεπει να διατηρησεις την ψυχραιμια και την αξιοπρεπεια σου, πραγμα που δεν το εκαναν πολλοι. Προσπαθουσαμε να επικοινωνησουμε με την Ανωτερα Διοικηση Αμμοχωστου αλλα ηταν αδυνατον. Προσπαθουμε μεσω ραδιοφωνου να μαθουμε νεα, απο την προηγουμενη ομως δεν ακους πουθενα την ελληνικην,ολο τουρκικα. Οι εντολες που παιρναμε μεσω του νοσοκομου που εκτελουσε χρεη ταχυδρομου ηταν οτι θα σας ειδοποιησουμε.
Περασε αρκετη ωρα με επαναλαμβανομενους και διακοπτομενους βομβαρδισμους με την αγωνια εντονα χαραγμενη στα προσωπα των περισσοτερων. Στη γραμμη του δρομου των τειχων ηταν το φυλακιο του λιμανιου καθως και το φυλακιο του Αραουζου.
Τα ονοματα και τα φυλακια δεν τα γνωριζα, τα εμαθα τοτε στον πολεμο, εγινε λοιπον συνεννοηση μεσω του ταχυδρομου και ειχαμε συγκεντρωθει ολοι για ομαδικη υποχωρηση-αποχωρηση.
Πρεπει να ηταν πεντε το απογευμα της 15ης Αυγουστου και ο ταχυδρομος που ανελαβε να φερει τις εντολες απο την Ανωτερα, επιστρεφει ποδαρατος, ενω ειχε φυγει με μοτοσυκλετα. Μας αναγγελλει λοιπον οτι η Διοικηση εχει φορτωσει στα φορτηγα και εγκαταλειπει, ο ιδιος δε, αναγκαστηκε να επιστρεψει με τα ποδια επειδη τον πολυβολησαν τα αεροπλανα και του εσκασαν το λαστιχο. Ειμαστε και μεις πλεον αποφασισμενοι να φυγουμε και πρεπει να οργανωσουμε τη διαφυγη μας.
Στα 700 με 800 μετρα υπαρχει μια αντιπροσωπεια της Triumph και αλλων μαρκων του Δημαδη. Ειμαστε 17 ατομα μπορει και 18, σκεφτηκαμε οτι με τρια αυτοκινητα θα μπορουσαμε να γλιτωσουμε απο την κολαση και τη σφαγη. Προθυμοποιηθηκαν αμεσως ο Περβολαρης απο τα Λευκα, ο Γκαζας απο τον Αγιο Σεργιο και αλλος ενας, νομιζω ο ταχυδρομος, ο νοσοκομος δηλαδη. Τα ονοματα ειναι παραποιημενα. Περιμενουμε, καθομαστε στα καρβουνα, περναει μιση ωρα τιποτα, παει εξι η ωρα τοτε σιγουρευτηκαμε οτι κατι συνεβη, καμια πονηρια απο τους τρεις. Πραγματι οι κυριοι πηραν ενα αμαξι και εφυγαν εγκαταλειποντας τους υπολοιπους στη μπουκα των αρματων που πλησιαζαν.
Οι υπολοιποι αποφασιζουμε την αποχωρηση μας, 14 με 15 ατομα.
Παιρνουμε τα οπλα και περναμε απεναντι στο συσκευαστηριο με προορισμο την εκθεση αυτοκινητων του Δημαδη. Τα αεροπλανα απο πανω κανουν κυκλους, αλλα σε μεγαλο υψος. Σκορπισαμε για λογους ασφαλειας, τρεχαμε κρυβομενοι απο τοιχο σε τοιχο, απο δρομο σε δρομο. Περνωντας απο τις αποθηκες του Φανη Επιφανιου, ειχα δει την πινακιδα που ανεγραφε το ονομα του, αντικρυσα ενα θεαμα που ειναι ακομη ανεξιτηλο. Ειδα να εχει τρεξει ρευστο μεταλλο κατω απο την κλειστη πορτα της αποθηκης, λιωμενο σιδερο που εφτασε μεχρι τον δρομο. Ηταν αποτελεσμα των βομβων, προδηλως εμπρηστικων. Προχωραμε κατα μικρες ομαδες ανεξαρτητες, εχοντας μερικως και οπτικη επαφη.
Στην πορεια προς του Δημαδη, κανονιες ακουγονταν αδιακοπα, τα αεροπλανα υπεριπταντο σε αρκετο υψος και απο την πλευρα του λιμανιου εβγαιναν πυκνοι μαυροι, ολομαυροι καπνοι, οπως οταν καιγονται ελαστικα αυτοκινητου. Προχωρωντας λιγο ακομα, οταν βρεθηκα σε ξεφωτο, αντιληφθηκα λαμψεις μεσα απο τη θαλασσα, δυνατες και συνεχομενες, απο αποσταση αρκετα μεγαλη, ισως και δεκα χιλιομετρων.
Καποια στιγμη φανηκαν τα καταστηματα του Δημαδη, απο τα οποια μας χωριζε ενα αρκετα μεγαλο οικοπεδο μεσα στο οποιο πρεπει να γινονταν οικοδομικες εργασιες, μαλλον πουλουσε οικοδομικα υλικα. Μολις μπηκα στο οικοπεδο, κρατωντας και το μπρεν εμφανιστηκαν τα αεροπλανα, σε γρηγορους ελιγμους αλλα παλι αρκετα ψηλα. Μαζι μου ηταν καποιος φοιτητης Αθηνων, νομιζω απο την Ασσια, χωρις να ειμαι σιγουρος για το χωριο, με γενια μεγαλα, θυμαμαι ομως το επωνυμο του, Γκοτσιος, παραποιημενο κι αυτο το ονομα.
Στη μεση του οικοπεδου υπηρχε ενα κτισμα με τσιμεντομπλοκ στο μεγεθος τουαλετας, που μαλλον χρησιμοποιοταν για αλλαγη ρουχων απο τους εργατες της μαντρας των υλικων. Απο πανω υπηρχε τσιγκος, τρεξαμε και οι δυο να κρυφτουμε, κρατωντας μαλιστα με το ενα χερι το κρανος, γιατι ειχε χαλασει και μου εφευγε απο το κεφαλι, και στο αλλο κουβαλουσα το μπρεν.
Καταφεραμε και καλυφθηκαμε στο δωματιακι, ο Γκοτσιος ομως αρχισε να κλαιει γοερα, του ειπα να σταματησει αλλα αυτος συνεχισε εντονοτερα. Τοτε σηκωσα το μπρεν και υπο μορφην απειλης αναγκαστηκε να σταματησει.
Οι αλλοι ηταν στην εκθεση, με το που απομακρυνθηκαν καπως τα αεροπλανα, τρεξαμε και μεις προς τα κει. Αυτοκινητα υπηρχαν, σε καποιους ανοιξε η ορεξη να κανουν και το κομματι τους. Επρεπε να παρουμε δυο αυτοκινητα, υπηρχε ενα σπορτ καπριολε, το οποιο ηταν πρωτη προτιμηση. Το ξεκινησαμε και κινησαμε να βγουμε μεσα απο την βιτρινα που ηταν σπασμενη. Οπως καβαλησε ομως πανω στο περιγραμμα της προθηκης, τρυπησε το λαστιχο απο τα υπολειμματα των κρυσταλλων.
Ετσι εγκαταλειφθηκε η προσπαθεια. Το σπρωξαμε να μην εμποδιζει και βαλαμε μπροστα ενα Triumph 2000. Δεν υπηρχε βενζινη και αδειασαμε απο μια μοτοσυκλετα που ηταν στο καταστημα. Σ αυτο το αμαξι ημουνα εγω σαν οδηγος και αλλοι εξι. Φορτωσαμε και τα οπλα δεκατρια στο συνολο, γιατι τοσα, δεν θυμαμαι. Τα υπολοιπα ατομα, αλλα τοσα, σε αλλο αυτοκινητο ξεκινουν βιαστικα για την εξοδο της πολης προς νοτο.
Στο δικο μας το αυτοκινητο ειναι καποιος φανταρος που προερχοταν απο το φυλακιο του λιμανιου, τον ειδα για πρωτη φορα εκεινη τη μερα, μου διαφευγει το ονομα του, και επιμενει οτι πρεπει να παμε προς το λιμανι για να φορτωσουμε το Βικερ, για να μη πεσει στα χερια των Τουρκων. Το συγκεκριμενο οπλο ειναι αρκετα βαρυ, υδροψυκτο, και με τριποδα. Πλησιαζουμε προς το λιμανι, θα ειχαμε μεινει σε αποσταση 150 μετρων για να μη γινουμε αντιληπτοι απο τα τειχη και περιμενουμε τον δικο μας.
Περασε κανενα δεκαλεπτο και ο μαχητης δεν φαινεται. Οι υπολοιποι γκρινιαζουν πιεζουν να τον εγκαταλειψουμε και θα βρει τροπο να διαφυγει. Επιμενω οτι πρεπει να περιμενουμε ακομη λιγο, ετσι γινεται, ομως οταν ειδαμε καποια αλλα αυτοκινητα να φευγουν απο παρακατω, βρεθηκε η δικαολογια, οτι ισως εφυγε με τους αλλους που ειχαν προ ολιγου διελθει απο τους ερημους δρομους. Δρομος χωρις επιστροφη, συναισθανομαι το μεγεθος του δραματος, αμιλητος παρμενος απο τις σκεψεις, μεσα στη μελαγχολια οπως ολοι μας συνεχιζουμε την πορεια προς τον ξεριζωμο, προσπαθω να καταλαβω προς τα που οδηγουμαι, καποιοι δινουν οδηγιες κατευθυνσης, γεματοι αγωνια να γλιτωσουμε.
Σκεφτομαι τον αλλον που εγκαταλειψαμε, αλλα παλι θελω να πιστευω οτι εφυγε καθ οτι και ξυπνιος φαινοταν, αρκετα παλληκαρι για να κανει κατι τετοιο, αν και ποτε δεν μπορεις να ξερεις τις προθεσεις του αλλου.
Καταφεραμε και βγηκαμε απο την ερημη πολη, συναντησαμε καποια αυτοκινητα στην εξοδο της να κινουνται βιαστικα, δεν θυμαμαι, ουτε και αναγνωρισα το σημειο, ομως αφου απομακρυνθηκαμε τεσσερα πεντε χιλιομετρα συναντησαμε βενζιναδικο που ηταν ανοικτο.
Ειχε αρκετα αυτοκινητα που περιμεναν να εφοδιαστουν και περιμεναμε για λιγο. Οταν ηρθε η σειρα μας, ο πρατηριουχος ρωτησε αν ειχαμε χρηματα για τη βενζινη. Δεν ειχα παρα κατι ψιλα στη τζεπη μου, οπως και οι υπολοιποι. Δεν εχουμε αλλα θα μας βαλεις. “Δεν γινεται” ειπε, οταν ομως ειδε το οπλο να σηκωνεται στα χερια μου, προθυμοποιηθηκε και μας εβαλε νομιζω δεκα σελινια, καποια λιτρα, ισα για να μας ξεφορτωθει, δεν ειχαμε βεβαια και μεγαλυτερες απαιτησεις. Συνεχισαμε καποια χιλιομετρα και βρεθηκαμε σε καποιο χωριο, δεν ξερω ποιο. Εκει το πληθος σε κατασταση αλλοφροσυνης, ετρεχε πανω κατω, νομιζεις χωρις λογο, απο τον πανικο και την αγωνια.
Σε καποια στιγμη πεφτει μια φημη, δεν θυμαμαι αν ειχαμε κατεβει απο το αυτοκινητο, οτι ηρθαν ελληνικα φαντομ, τα οποια ειδαν να κανουν βουτιες με διπλωμενα φτερα. Επισης οτι ρωσικα αεροπλανα βομβαρδιζουν τις θεσεις των Τουρκων. Ενθουσιασμος, συγκινηση κλαματα απο τον κοσμο, θυμαμαι εκει στο πληθος αναγνωρισα τον Μηνα τον Ιασονος του οποιου ο κουνιαδος ειχε σκοτωθει σε αερπορικο δυστυχημα το 1962 η 63, και δυστυχως πριν μερικα χρονια την ιδια τυχη ειχε και ο γιος του με την οικογενεια του στο αεροπορικο δυστυχημα του Γραμματικου.
Στο μυαλο μου εγινε ενας φοβερος συνειρμος, τ αεροπλανα που πετουσαν ψηλα και δεν μας κτυπουσαν, οι μαυροι καπνοι απο το λιμανι και οι λαμψεις των πλοιων στο βαθος. Ενας τελειος συνδυασμος για να μας γεμισει ριγη συγκινησης για την παρουσια της Ελλαδας.
Επιστρεφουμε επι τοπου για την πολη της Αμμοχωστου. Η ωρα ηταν αρκετα προχωρημενη, ο ηλιος πρεπει να ειχε δυσει, απεμενε ομως αρκετη ωρα με φως. Φθανουμε ταχυτατα στην εισοδο της πολης, εκει ομως συναντησαμε τον ανθυπολοχαγο Γιωρκατζη, που αναφερθηκε και σε αλλη περιπτωση, και μας παραγγελλει να αποχωρησουμε γιατι τα αρματα μαχης των Τουρκων ειναι στο Σαβοι.
Ουτε Φαντομ, ουτε πλοια. Τουρκικα και τα μεν, τουρκικα και τα δε, η μονη απορια ηταν ποιος εριχνε εμπρηστικα στο λιμανι. Την επομενη λυθηκε κι αυτη μας η απορια. Ηταν ο υπολοχαγος του Πυροβολικου, ο Ταβουλαρης, που εριχνε τα τελευταια του βληματα απο την Γαιδουρα η αλλιως Νεα Σπαρτη Μεσαοριας.
Οσο για τον μαχητη που περιμεναμε, ειχε δωσει παρουσια, δεν τον συναντησα για να μαθω πως εφυγε. Απ οτι καταλαβα εφυγε με αλλους και μεις χωρις λογο και με κινδυνο περιμεναμε. Το βικερ δεν ξερω αν το κουβαλησε η οχι, πιστευω ναι.»
Σχετικά με την αμαχητί, στην πραγματικότητα, εγκατάλειψη της Αμμοχώστου, διατυπώθηκαν ενστάσεις και απόψεις αντιφατικές μεταξύ τους.
Οι Τούρκοι δεν σκόπευαν, όπως αποδείχθηκε αργότερα, να καταλάβουν το ελληνοκυπριακό τμήμα (τη νέα πόλη), το οποίο ήταν και το μεγαλύτερο.
Ο νέος αρχηγός Γ.Ε.Ε.Φ. (που αντικατέστησε τον Ταξίαρχο Μ. Γεωργίτση), Υποστράτηγος Καραγιάννης, υποστήριξε και κατέθεσε αργότερα, ότι η πόλη της Αμμοχώστου ήταν ικανή να αμυνθεί ως ένα «περικεχαρακωμένο φρούριο», εάν είχε πραγματοποιηθεί έγκαιρη προπαρασκευή προς τούτο.
Ο Υποστράτηγος επεσήμανε τι ακριβώς εννοούσε: «Διάθεση για την άμυνα της πόλης κατάλληλων μονάδων, που να παρέμεναν ανεπηρέαστες και να μην υφίσταντο τις συνέπειες της άτακτης υποχώρησης των συμπτυσσομένων μονάδων. Πλην όμως ούτε τέτοια πρόβλεψη έγινε, αλλά και αν είχε γίνει, θα ήταν αμφίβολη η υλοποίηση της, λόγω της αποδιοργάνωσης των μονάδων πεζικού και της πτώσης του ηθικού τούτων».
Και καταλήγει ως εξής ο αρχηγός Εθνικής Φρουράς: «Διαπιστώθηκε για μία ακόμη φορά ότι η μαχητική αξία των μονάδων είναι ευθέως ανάλογη της στελέχωσης και ποιότητας του έμψυχου δυναμικού, της εκπαίδευσης, του εξοπλισμού. Οι δυνάμεις Καταδρομών, εφόσον θα ήταν διαθέσιμες ως εφεδρεία, θα μπορούσαν να προσφέρουν σοβαρό έργο για τη διεξαγωγή νυκτερινών καταδρομικών ενεργειών. Ο εχθρός παρουσίασε κατά τις νύκτες της 14ης προς 15ην, της 15ης προς 16ην και της 16ης προς 17ην Αυγούστου αξιόλογους στόχους».
Η προδοσία ήταν καταφανής!
Σε αυτή την διαπίστωση συνηγορεί και το εξής αδιαμφισβήτητο γεγονός: Όταν τα Τουρκικά αεροπλάνα έριχναν τις βόμβες τους στις μονάδες που βρίσκονταν στα παλαιά τείχη, ήλθε η διαταγή προς τα αντιαεροπορικά της ΕΦ: "Παύσατε Πυρ, είναι Ελληνικά αεροπλάνα"...
Και βέβαια οι Τούρκοι πιλότοι συνέχισαν ανεμπόδιστα το έργο τους!
Η Θεία Δίκη που συχνά οι Έλληνες επικαλούμαστε, βοήθησε τους Ελληνοκύπριους στρατιώτες, με το να έχουν οι Τούρκοι πιλότοι εξαιρετική αστοχία, λόγω της εγγύτητας των αντιμαχόμενων τμημάτων και αρκετές βόμβες τους να πέφτουν στα Τουρκοκυπριακά τμήματα...
Αυτό όμως το γεγονός δεν παραγράφει την προδοτική διαταγή που δόθηκε: "Παύσατε Πυρ, είναι Ελληνικά αεροπλάνα"...
Λάθη επί λαθών, άλλα από αδράνεια, άλλα από ανικανότητα των στελεχών, προδοσία πάνω στην προδοσία, αισχρή συμπεριφορά των ΟΗΕδων(2), ακόμα πιο αισχρή συμπεριφορά των Άγγλων(3), παρέδωσαν το Βαρώσι(4), στους Τούρκους, δίνοντας τους μια ακόμα ανέλπιστη νίκη, την οποία χρησιμοποιούν έως σήμερα ως διαπραγματευτικό όπλο στην προσπάθεια τους για διχοτόμηση του νησιού!
Και ο Κων.Ζαρκάδας;
Κλήθηκε ποτέ να εξηγήσει τις πράξεις του;
Ποτέ, όπως δεν κλήθηκε κανένας άλλος!
Απλά οι Ανδρέας Μουζάκης και Εμμανουήλ Χατζηδάκης έδωσαν την ζωή τους μαζί με τόσα άλλα παλληκάρια, σε ένα άνισο αγώνα, όπου φανερά προδοθήκαμε!
ΚΟΝΤΡΑΣΤ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ. ΣΤΗΝ ΠΑΝΩ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Η Η ΟΔΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ. ΣΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΩ, ΤΟ ΙΔΙΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ!
---------------------------------------------------------------------------------
(1) Ανάμεσά τους και ένας φίλος μου Κύπριος έφεδρος ΟΥΚάς τότε, που μου έδωσε χρήσιμες λεπτομέρειες και πληροφορίες γιά τις κρίσιμες εκείνες μέρες και θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Ήταν ένας από τους έφεδρους που αν και ΟΥΚαδες αρχικά τους στείλαν να κάνουν υπηρεσία ...σε βουνό, και που τελικά όταν γύρισαν στην Αμμόχωστο και πολέμησαν εκεί, αναγκάστηκαν να πέσουν στη θάλασσα για να σωθούν κολυμπώντας.
(2) Πέρα από την πληροφόρηση που παρείχαν σε κρίσιμα στρατιωτικά θέματα, όπως μη ναρκοθετημένα μονοπάτια, διάταξη των Ελληνοκυπριακών Δυνάμεων, έχει γίνει ξεκάθαρα αντιλητό ότι αυτοί πληροφόρησαν τους Τούρκους για την ακριβή θέση του Αρχηγείου του Ανχη Εμμ.Χατζηδάκη, με αποτέλεσμα η Τουρκική Αεροπορία να το βομβαρδίσει και να τον σκοτώσει, στερώντας από τις Μονάδες της ΕΦ έναν άξιο ηγέτη.
(3) Οι Άγγλοι άφησαν τους Τούρκους να περάσουν μέσα από την βάση τους με τα άρματα και να βρεθούν έτσι στα μετόπισθεν της αμυνόμενης ΕΦ. Δεν έπραξαν το ίδιο όταν τεθωρακισμένα της 21 ΕΑΝ τύπου Marmon Harrington, καταδιωκόμενα από άρματα Μ-48 των Τούρκων, ζήτησαν να περάσουν από την Αγγλική Βάση για να σωθούν. Ο Άγγλος Διοικητής τους απαγόρευσε την διέλευση, με αποτέλεσμα μετά από λίγα χιλιόμετρα, αφού είχαν κάνει αναστροφή, να εγκαταλείψουν τα τεθωρακισμένα οχήματά τους και να μπουν πεζή στην Βάση, για να σωθούν.
(4) Στην Κυπριακή διάλεκτο, η Αμμόχωστος
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "ΚΥΠΡΟΣ 1974-Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ" - ΚΩΣΤΑ "ΜΑΥΡΟΣΚΟΥΦΗ"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου