4η Αυγούστου 1936

 «Η Βραδυνή» 5η Αυγούστου 1936

Την 4^η Αυγούστου, εν όψει των διεθνών εξελίξεων, ο Ιωάννης Μεταξάς, με αφορμή την πανεργατική απεργία της 5^ης Αυγούστου, ζητά από τον Βασιλέα Γεώργιο την άρση  των ‘Αρθρων του Συντάγματος 5,6,10,11,12,14,20, και 95 (βάσει του Νόμου  4229/1929 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας της ελευθερίας των πολιτών» η  «το ιδιώνυμο» που είχε ψηφίσει η Βουλή επί Βενιζέλου).  Θεωρεί την λύση αυτή στην οποία οδηγείται αναγκαστικά η χώρα ως  την μόνη  μπρος στο αδιέξοδο που την είχε οδηγήσει ο κοινοβουλευτισμός. 

 Το Διάγγελμα πρός τον Λαόν δια την Μεταβολήν της 4ης Αυγούστου 1936, και ο λόγος που εκφωνεί από ραδιοφώνου την 10η Αυγούστου, ο Ιωάννης Μεταξάς ως Εθνικός Κυβερνήτης (Λόγοι σελ. 16-18), προς τους Έλληνες, τις Ελληνίδες και την ελληνική νεολαία φανερώνει τους λόγους από τους οποίους οδηγήθηκε στην άρση των άρθρων του Συντάγματος και τους Σκοπούς της 4ης Αυγούστου.

Από την 4^η Αυγούστου και μέχρι το θάνατό του, θα κυβέρνηση την Ελλάδα σε καιρούς εξαιρετικά δύσκολους, με βοηθό του την Κυβέρνησή του και την σύμπραξη και καλή θέληση των Ελλήνων, που κατανόησαν την σοβαρότητα της καταστάσεως. Με την θετική στάση τους στις αποφάσεις και στα έκτατα μέτρα που πήρε, του έδωσαν την δύναμη να φέρει εις πέρας το ‘Εργο της 4ης Αυγούστου και της ετοιμασίας του πολέμου. Στον ηρωικό στρατό αλλά και στον άμαχο  πληθυσμό και την Νεολαία, που συμπαραστάθηκε και στήριξε τα Έργα της  4ηςΑυγούστου, οφείλεται η Νίκη.

Τακτικά χαρακτηρίζεται το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου ως φασιστικό. Ήταν όντως και ως πιο  σημείο επηρεάστηκε από τα σύγχρονά του φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης; Ο ίδιος ο Μεταξάς δεν εκφράζει πουθενά κάποιο θαυμασμό για αυτά τα  καθεστώτα, κάθε άλλο. Ούτε υπάρχει ένα σημείο στο οποίο να φανερώνεται μία σκέψη συμπάθειας μίμησης ή συνεργασίας. Άλλωστε ο Μεταξάς έχει μία φυσική αλλεργία προς κάθε τι μη ελληνικό αν και δέχεται ότι θαυμάζει στους Γερμανούς μόνο για τα χαρακτηριστικά που λείπουν από τους Έλληνες, όπως την πειθαρχία. Στο Ημερολόγιο του (2 Ιανουαρίου 1941, τόμος Δ’ σελ.553) υπάρχει η κριτική και η περιφρόνηση του προς αυτά.

Ο Κωνσταντίνος Σαράντης σε μελέτη που επιγράφετε: Η ιδεολογία και ο πολιτικός χαρακτήρας του καθεστώτος του Ιωάννου Μεταξά στην συλλογική έκδοση, με επιμέλεια Θάνου Βερέμη, και  τίτλο «ο Μεταξάς και η εποχή του».Αθήνα, Ευρασία 2009, λέει. «Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου δεν συγκέντρωνε τα απαραίτητα αποφασιστικά χαρακτηριστικά που θα το έθεταν χωρίς αμφιβολία στην ίδια κατηγορία με τα δυτικοευρωπαϊκά φασιστικά και εθνικοσοσιαλιστικά κράτη, όποιες και αν ήταν οι εμφανείς ομοιότητες και σχέσεις με αυτά». Αν θέλουμε να περιγράψουμε με ακρίβεια τι κράτος ήταν η 4^η Αυγούστου θα κρατήσουμε τα λόγια του ιδίου του Μεταξά. Η Ελλάδα έγινε ένα Κράτος αντικομουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό, Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπεια αντιπλουτοκρατικό χωρίς κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά.

Στις 19 Ιουλίου του 1935, έχει ήδη γράψει στην Εφημερίδα των Ελλήνων, την ανησυχία και αμφιβολία του, ως προς την Δικτατορική διακυβέρνηση, όμως ένα χρόνο αργότερα είναι υποχρεωμένος εκ των πραγμάτων να την εφαρμόσει ο ίδιος.

«Αλλ’ είναι αι δικτατορίαι η λύσις ; Κανείς ευσυνείδητος δικτάτωρ δεν θα έδιδε καταφατικήν απάντησιν εις αυτό το ερώτημα. Των δικτατοριών το μοιραίον μειονέκτημα είναι η αδυναμία και αυτής ακόμη της προβλέψεως της διαδοχής των. Αποτυγχάνουσαι ή επιτυγχάνουσαι αι δικτατορίαι είναι συνδεδεμέναι με τας τύχας του δικτάτορος και δεν έχουν διάδοχον άλλον πλην του χάους»

Στο Ημερολόγιό του συμπληρώνει το 1937.

Μήνες αγωνίας, ανησυχίας ποτέ αναπαύσεως. Ζωή γεμάτη από κινδύνους. Οι άλλοι δεν τα είδαν ούτε θα τα μάθουν ποτέ…Ολα τα έθαψα μέσα μου χάριν της Χώρας. Μίαν ημέραν άλλοι που κάτι αντελήφθησαν, μπορεί να τα είπουν…

Ο Ναύαρχος Καββαδίας στο βιβλίο του « Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940» καταθέτει ότι,  στο Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο, που έγινε το φθινόπωρο του 1936, ανάμεσα σε άλλα, ο Ιωάννης Μεταξάς παρουσία του: Αντιστρατήγου Ι. Παπαβασιλείου, Αντιναύαρχου Δ. Οικονόμου, Υποναύαρχου Α. Σακελλαρίου, Πλοιάρχου Ε.Καββαδίαν, Πλοιάρχου Χ. Δελαγραμμάτικαν, Πλοιάρχου  Χ. Κοννιάλη. Πλοιάρχου Π. Ιωάννίδη, είπε τα εξής:

Αυτό που θα σα είπω δεν θα το ανακοινώσητε εις κανένα. Προβλέπω πόλεμον μεταξύ Αγγλικού και Γερμανικού συγκροτήματος. Πόλεμον πολύ χειρότερον από τον προηγούμενον. Εις τον πόλεμον αυτόν θα κάνω ό,τι μπορώ δια να μην εμπλακεί η Ελλάς, αλλά τούτο δυστυχώς θα είναι αδύνατον. Και επαναλαμβάνω και πάλιν, αυτό προ παντός να μην εξέλθη της αιθούσης αύτης, είναι περιττόν να σας είπω ότι η θέσις μας εις την σύρραξιν αυτήν θα είναι παρά το πλευρόν της Αγγλίας».

Το κείμενο αυτό  επιβεβαιώνεται και αναφέρεται στο έργο του Αντιναυάρχου Δημητρίου Γ. Φωκά: «Έκθεσις επί της Δράσεως του Ναυτικού κατά τον Πόλεμον 1940-1944», Τυπογραφείον Π.Ν 1953. Τόμος Α. σελ.9, κεφ.2. Η Πολιτική της Ελλάδος και το Επιτελικόν της Πρόγραμμα. 

Η πολιτική του Ιωάννη Μεταξά στηρίχτηκε από εκείνη την εποχή αφ΄ ενός, στην απόφαση της μη εμπλοκής της Ελλάδος στον πόλεμο και της αποφυγής πάσης ενέργειας δυναμένης να εμπλέξει την χώραν εις ρήξιν ή την δημιουργία δυσαρέσκειας προς κάποια Μεγάλην Δύναμιν, αφ’ ετέρου και παραλλήλως στην προετοιμασία του στρατού και της κοινωνίας δια την αντιμετώπιση παντός ενδεχομένου.

Η θέσι του στο πλευρό  των Συμμάχων είναι δεδομένη από την αρχή, όμως υπό όρους. Η απαίτηση για τα Δωδεκάνησα ήταν ο στόχος του. Πέρα όμως από όλα αυτά η απόφασή του να αμυνθεί κατά πάσης προσβολής του Ελληνικού εδάφους, είναι έκδηλη και δηλωμένη ποικιλοτρόπως από την 18 Μαρτίου 1939.  

Ημερολόγιο 18 Μαρτίου.

Πηγή: Ιωάννης Μεταξάς